Altos
| Altos San Lorenzo de la Cordillera de los Altos | ||
|---|---|---|
| Tetã |  Paraguái
| |
| Tetãvore | Kordilléra | |
| Távayguakuéra | 13.114 ava | |
| Ape távagui | 92 km² | |
| ISO | ||
| Yvatekue | 207 m | |
| Koordinasion | ||
Altos ha’e distrito oĩva tetãvove Kordilléra, Paraguái retãme.
Toponimia jehaijey
Ojehero avei “Altos Yvypytare”, ymave katu oje’e péicha “San Lorenzo de la Cordillera de los Altos”, kóva oĩ tavakuéra itujavéva tetã Paraguáipe. Avei ojekuaa “Terraza del País” ramo, tenda yvatépe oĩ rupi.
Clima jehaijey
Ararova tetãvore Kordilléra pegua ha’e templado ha seco. Arapytu mbyte ha’e 22ºC, hakuve jave arahakúpe ohupity 39ºC ha michĩvévo araro’ýpe, 3ºC.
Demografía jehaijey
Altos oguereko 13.114 ava oikóva pype, ãvagui 6.862 ha’e kuimba’e ha 6.252 ha'e kuña, jaikuaa Dirección General de Estadísticas, Encuestas y Censos rupive.
Historia jehaijey
Oñehendu mokõiháicha mba’éichapa heñoiva’ekue. Peteĩva, he’i omoñepyrũ hague Domingo Martínez de Irala, ára 10 jasyporundy ary 1538 jave ha mokõiha, Fray Luis de Bolaños ary 1580 jave, ha’erõguare peteĩha reducción guaranítica Río de la Plata ha Paraguáipe. Ary 1879 ha 1980 oguahẽ ñepyrũva’ekue umi colonos alemanes Altos-pe.
Ary 1882 rupi, oñepyrũ oñembo’e Alemania ñe’ẽ peteĩ ógape.
Ára 9 jasyporundy ary 1893 jave oñemoñepyrũ pe club Alemán Patria (Deutscher Schiess- und Sport- Verein), pe hóga oĩ Plaza de los Héroes ypýpe. Ary 1896 oguahẽvo oñepyrũ omba’apo pe Escuela Alemana Patria (Deutsche Schule) hogateépe, kóva oĩ pe tupão kupe gotyo. Ary 1926 jave ojuaju pe Escuela Alemana Patria ha Cementerio Alemán, motenondehára Alemán Patria poguýpe.
Ary 1945 jave, Estado Paraguáigua oipe’apaite opa mba’e oguerekóva ko’ã Alemania-gua ha avei mba’apo mbo’ehápegua. Ary 1952 jave mburuvicha karai Dr. Federico Chávez oho Altos-pe, ko jeho ouporã karaikuéra Otto Spindler, Federico Zichner, Hans Mehrwaldt ha Bernhard Grimm, ojerure haguã oñeme’ẽmbajey haguã chupekuéra opamba’e ojeipe’ava’ekue tendaguágui, ha tendota ome’ẽukapa chupekuára hembijerure.
Jasykõi ary 1953 jave, ko sociedad alemana oñepyrũjey omba’apo.
Motenondehárakuéra ko club Alemán Patria hetave ára omba’apóva réra ha’e:
- Robert Günther, 26 ary.
- Harald Spindler, 26 ary.
- Berhard Grimm, 21 ary.
- Otto Spindler, 17 ary.
Namombyrýi táva Altos-gui, ysyry Aguaí rembe’ýpe, oiko peteĩ mba’e ivaíva ha’éva mba’yruveve ho’a hague, omanohápe Mariscal José Félix Estigarribia.
Ko’ápe okañyva’ekue Joseph Mengele, ha’éva peteĩ científico médico nazi, ojapova’ekue experimento umi campos de concentración nazis-pe mitã, kuña ha ambuére. Mengele ha hembireko Martha ouva’ekue táva Altos-pe ary 1959 jave, pe gobierno Alemania Occidental pegua oikuaa rire moõitépa oĩ hóga táva Buenos Aires, Argentina pegua ha oguahãvo chupe peteĩ kuatia he'ihápe ohotaha ka’irãime. Hembireko ndovy’ái heta rire oheja chupe.
Ary 1960 jave, okyhyjeterei oikuaa rire pe cazador de nazis ohapykuererekaha chupe ha avei ho’a rire Adolf Eichmann, Mengele oheja táva Altos ha oho Hohenau-pe, ñemby gotyo tetã Paraguáipe.
Economía jehaijey
Avakuéra Altos pegua omba’epoveha ha’e pe pohã ñana reheguápe ha café. Avei, oĩ artesanía yvyravevyiguigua, oñeñoty sandia, ka’avo hi’upýva, mymba ñangareko vaka rehegua, embutidokuéra ha ambue mba’épe.
Turismo jehaijey
Pe tupão ha’e reducciones jesuíticas-rõ guare San Lorenzo Mártir rérape ojejapova’ekue.
Plaza de los Héroes oĩ táva mbytetépe.
Oikéva ko távape ombovy’a, pe kordilléra jejupi ha ojekuaahápe Yno'õ Ypakarai ha ka’aguy guasu ijerére oĩva. Jeguatarã “La Ruta Tukangua” Municipalidad omoĩva, héra péicha hetaiterei oĩ rupi tukã ko tendápe. Ko jeguataha iporãiteri pe recursos naturales oguerekóva rupi.
Artesanía rehegua imbaretevéva ha’e pe talla yvyra hérava timbógui ojejapóva, mymbakuéra ra’anga, umi mombe’ugua’u pegua ha tova rehegua (máscaras), oguerekóva sa’y opaichagua. Ko’ã máscara herakuã mombyry pe “kamba ra’anga” rupi, mulato joguaha, San Pedro ha San Pablo ára jave, ára 28 ha 29 jasypokõi jave, ko fiesta ojejapo tekoha Itaguasúpe, opytáva 2 km táva Altos-gui. Ha’e peteĩ fiesta coloniarõ guare, ojehechaukahápe mba’éichapa oñorairõva’ekue umi kamba ha guaikurukuéra. Oĩ ñembosarái opaichagua ha avei tembi’u Paraguái rehegua.
Pe ysyry Saldívar, oĩva pe reserva natural ryepýpe oguereko 4 ha rupi, ha oĩ 800 m távagui.
Pe finca El Gaucho oguereko 4 ha yvyryty guasu oĩháme, ha tembipuru opaichagua ha iporãva coloniarõ guare. Avei oĩ kavaju ári jeiko, jeguata ñu rehe ha kyhakuéra oĩva pe jahuha (piscina) rembe’ýre.
Pe hotel campestre La Grappa oguereko pe tekoha iporãva yvyty rehegua, pyharekue katu oĩ peñas de folklóre peguáva, Paraguaigua ha pytagua mba’éva.
Pe Bar de Terere ha’e peteĩ tenda omopeipirũva maymávape oguahẽ ha oikuaa haguã ko mba’e herakuã guasúva rehegua Paraguái mba’etéva, ha’éva “terere”.
Ko’ápe, umi tapicha oikuaáva ko mba’e rehegua ohechaukáta ndéve mba’eichagua ka’ápa reipuruva’erã, pohã ñana, tembipuru, tenda oĩháme artesanía ha opaichagua jepurupyrã. Opyta pe tape ombojoajúva San Bernardino ha Altos ykére.
Personajes ilustres jehaijey
Altos ha’e Luis Alberto del Paraná heñói hague, ha’éva karai ojeikuaa mombyrýva, hógakue oĩ gueteri ko távape. Ohova’ekua música paraguaya ndive Europa tuichakue jave, oñeme’ẽ hasguépe chupe techaramo ha momba’eguasu hembiapokue rehe.
Cómo llegar jehaijey
Oñeguahẽ heta tape rupi, pe ojepuruvéva ha’e (Paraguay guive) ruta II; km 39 peve, pépe oĩ jepia ohóva táva San Bernardino-pe, ko távagui osẽ ambue tape ohóva táva Altos peve.
Kuarahy resẽ Altos-gui oĩ táva Atyra ha yvate gotyo táva Loma Grande. Ko’ã distrito ojáva táva Altos rehe: Atyra, Loma Grande, Nueva Colombia ha San Bernardino.
Referencias jehaijey
- Geografía Ilustrada del Paraguay, distribuidora Arami SRL; 2007. ISBN 99925-68-04-6.
- Geografía del Paraguay, Primera Edición. 1999. Editorial Hispana Paraguay SRL.