Chipa guasu

Chipa Guasu ningo peteĩ mbujape ojejapóva avatikýgui, ha oñembojýva kosina térã tatakuápe; oĩ umi 70 chipa ojekuaáva apytépe, Paraguái rembi’u yma.

Hetemi ko tembi’u ha katuetei nunga oje’u péicha ku “so’ombichy” ykére (jotopa guasuha rupi ỹrõ jotopa ogapygua ndive oje’uhápe opaichagua vaka ha kure ro’o, so'otuky (chorizo) ha mbusia.

Opavave tembi’u paraguáicha heta proteína oreko.

Moõguipa ou héra

“Chipa guasu” ou mokõi ñe’ẽgui. Peteĩha, “chipa”, oheróva heta mbujape ojejapóva avatígui ha ojeporúva tembi’u “týra” ramo; ko ñe’ẽ guarani ojeporu oñembohéra hag̃ua tembi’u oje’úva “kojói”, kamby térã café ndive ỹrõ katu oñembosako’íva oje’u potávo oimehaichagua tembi’u ndive. Mokõiha ñe’ẽ ojeporúva oñembohéra hag̃ua katu “guasu”, Castellano-pe he’iséva “grande” ; he’ise aipórõ “chipa guasu” ha’ehahína chipa tuichavéva.

Mba’emba’épa oraha

“Chipa guasu” ojejapo hag̃ua ojeporu sevoieta ndatuichaitéiva, ha, juky hesa guasúva, kure ñandy, ryguasurupi’a, kesu pyahu, kamby ha avatiky (avati’ýva ikyrỹiva).

Ñembosako’i

Oñembopupu sevói, y ha juky peteĩ mba’yrúpe 10 aravo’i pukukue ha upéi ojeheja upépe ho’ysã hag̃ua. Oñembovu porã ñandy ovuporã ha morotĩ porã meve ha oñemoĩ pype ryguasu rupi’a peteĩteĩ, ha avei kesu oñembosa’i pyre, ojepytu’u’ỹre ñembovúgui. Upéi oñemoĩ pype sevói hi’y reheve ha avei avatiky oñemongu’i pyre, ha avei kamby.

Oñembojehe’a porã oñondivepa umi mba’e oraháva ha upe rire oñemoĩ peteĩ mba’yru oñemoingéma hag̃ua kosina (térã tatakuápe).

Oñembojy kosina hakuvy porãvape (200 °C rupi hakuva’erã) peteĩ aravo ha 30 aravo’i rupi.

“Chipa guasu” ikatu avei oñembosako’i ryguasu rupi’a’ỹme, upéicharamo oñemoĩveva’erã pype kamby.

Ambue marandu

“Chipa guasu” oñembosako’i “sopa paraguáicha”, katu ojeporu avatiky avatiku’i rãngue.

Oĩ tapicha arandu ohapykuehóva Paraguái rekoasa he’íva opaite tavaygua rembi’u oñembosako’íva ogapykuérape pe Ñorairõ Guasu Triple Alianza (Argentina, Brasil ha Uruguay, 1864 guive 1870 peve) renondépe oikova’ekue opa rire, hetaiterei caloría orekoha, pe ñorairõ guasu ojukaparaiva’ekue Paraguái ñemoñare rapykuerépe sa’ieterei tembi’u oĩ rupi, ha upévare tembi’ukuéra oreko heta proteína, ojehecha pype ipokãha tembi’u.

Marandukuéra oñenohẽ hague

“Tembi’u Paraguay” de Josefina Velilla de Aquino