Diferencia entre revisiones de «Índia»

Contenido eliminado Oñembojoapy marandu
Sin resumen de edición
Etiqueta: editor de código 2017
Jehai 1:
{{Ficha de país
{{Infobox_País
| nombre_oficial =Tavakuairetã Índia<br> {{small|{{lang|hi|भारत गणराज्य}}<br />{{transl|hi|''Bhārat Gaṇarājya''}}<br />Tetã{{lang|en|''Republic of India''}}}}
|nombre_oficial_idioma= hindi
| nombre_común = India
|nombre_oficial_transliteración = Bhārat Gaṇarājya
| de = de la
| imagen_bandera = Flag of India.svg
| imagen_escudo = Emblem of India.svg
| símbolos =
| imagen_escudo_tamaño = 120px
| imagen_mapa = India India_(orthographic projectionorthographic_projection).svg
| símbolos =
|lema_nacional = सत्यमेव जयते<br />''Satiam eva jayate''<br />([[sánskrito]]pe: «Añete mante ipu'aka»)<ref>{{Cita web |url= http://www.india.gov.in/knowindia/state_emblem.php |título= State Emblem - National Symbols - Know India: National Portal of India |fechaacceso= 18 de diciembre de 2009 |autor= NIC |fecha= 2009 |obra= India.gov.in |idioma= inglés |urlarchivo= https://web.archive.org/web/20091227210641/http://india.gov.in/knowindia/state_emblem.php |fechaarchivo= 27 de diciembre de 2009 }}</ref>
| imagen_mapa = India (orthographic projection).svg
| himno_nacional = जन गण मन<br />''[[Jana-Gana-Mana]]''<br />([[hindi ñe'ẽ]]me: ‘Opaite tetãygua ãnga’)<ref>{{Cita web |url= http://india.gov.in/knowindia/national_anthem.php |título= National Anthem - National Symbols - Know India: National Portal of India |fechaacceso= 18 de diciembre de 2009 |autor= NIC |fecha= 2009 |obra= India.gov.in |idioma= inglés |urlarchivo= https://web.archive.org/web/20091203050955/http://india.gov.in/knowindia/national_anthem.php |fechaarchivo= 3 de diciembre de 2009 }}</ref><br />[[File:Jana Gana Mana instrumental.ogg|140px|noicon|centrado]]<br />Canción nacional: वन्दे मातरम्<br />''[[Vande Mataram|Vande Mātaram]]''<br />([[sánskrito]]pe: «Romomba'eguasu, Che Sy»)
| imagen_mapa_tamaño = 290px
| archivo_himno_nacional= Vande Mataram on Mohan Veena.ogg
| himno_nacional = (Jana Gana Mana)
| capital = [[Pyahu Deli]]
| capital_población = 13,800,000 ([[2001]])
| capital_coor_fmt =
| capital_coor =
| ciudad_principal = [[MbombaiMumbái]]
| idiomas_oficiales = [[indiañehindi ñe'ẽ]], ha [[inglyesñeingleñe'ẽ]].
| gobierno = [[Tetã JoatyÑembyatypyre|Tetã ñembyatypyre]] [[amandajerape|amandajerapépe]]
| dirigentes_títulos = Tenondeta
| dirigentes_nombres = [[Pratibha Patil]]
Jehai 27:
| fronteras = 14,103 km
| costas =
| población = 1 372 065 957<ref name="censo">{{Cita web |url= http://censusindia.gov.in/2019-prov-results/prov_results_paper1_india.html |título= Provisional Population Totals Paper 1 of 2011 India Series 1 (pág.&nbsp;160) |fechaacceso= 19 de julio de 2011 |autor= The Registrar General & Census Commissioner |fecha= 2011 |obra= censusindia.gov.in |idioma= inglés }}</ref>
| población = 1 210 193 422 ([[2010]] est.)
| población_puesto = 2
| población_densidad = 355377,6 hab/km²
|PIB_nominal = [[US$]] 2,454 billones<ref name=imf2>{{Cita web |url=https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2017/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=31&pr.y=13&sy=2016&ey=2020&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=534&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC&grp=0&a= |título= Report for Selected Countries and Subjects |fechaacceso=12 de mayo de 2017 |autor= FMI |fecha=abril de 2017 |obra= IMF.org |idioma=inglés}}</ref>
| PIB_nominal =
| PIB_nominal_año = 2017
| PIB_nominal_puesto = 6
| PIB_nominal_per_cápita = 1850{{esd}}USD<ref name=imf2/>
|PIB = [[US$]] 9,489 billones<ref name=imf2/>
| PIB =
| PIB_año = 2017
| PIB_puesto = 3
| PIB_per_cápita = 7153{{esd}}USD<ref name=imf2/>
|IDH = {{creciente}} 0,647<ref>{{Cita web |url=http://hdr.undp.org/en/content/2019-human-development-index-ranking |título=Informe Índice de Desarrollo Humano 2019 |fechaacceso=12 de diciembre de 2019 |sitioweb=hdr.undp.org}}</ref>
| IDH = 0,547
| IDH_año = 20112019
| IDH_puesto = 134129
| IDH_categoría = <fontspan colorstyle="#ffcc00color:red">Medio'''ivai'''</fontspan>
| moneda = [[RrupiaÍndia indiaguarrúpia]]
| gentilicio = Indiagua
| horario =
Jehai 50:
| prefijo_radiofónico =
| código_ISO =
| miembro_de = [[ONU]], SAARC, [[Tetãnguéra Ñembojoaju|Mancomunidad de Naciones]].
| notas =
}}
'''Índia''' ―héra tee hína '''Tavakuairetã Índia''' ([[hindi ñe'ẽ]]me, भारत गणराज्य, ''Bhārat Gaṇarājyala''; [[ingleñe'ẽ]]me, ''Republic of India'')― ha'e peteĩ [[tetã|tetã hekosãsóva]] ojejuhúva [[Ásia]] ipehẽngue ñembyguápe. Ko tetãme oikove amo 1380 sua tapicha, upéicha ko tetã niko upe mokõiha [[Tetãnguéra rysýi ava hetakuére|orekovéva tapichakuéra]] ipype opa [[Yvy|Yvýgui]]. Índia ijyvy apekue niko 3.287.263 [[Kilómetro cuadrado|km²]]}},<ref name=superficie /> upéicha ha'e tetã [[Tetãnguéra rysýi tuichakuére|tuichavéva pokõiha]]. Ijerére ojejuhu ñemby gotyo [[paraguasu Índiko]], kuarahyreike gotyo upe [[para Árave]] ha kuarahyresẽ ngotyo [[Vengála parapyte]] ojejuhu, ko tetã y rembe'y ohupyty amo 7.517&nbsp;[[kilómetro]].<ref name=sanilkumar>{{Cita publicación |apellido= Kumar |nombre= V. Sanil |título= Coastal processes along the Indian coastline |url= http://drs.nio.org/drs/bitstream/2264/350/1/Curr_Sci_91_530.pdf |idioma= inglés |publicación= Current Science |fecha= 2006 |volumen= 91 |número= 4 |páginas= 530-536 |fechaacceso= 15 de diciembre de 2009 |urlarchivo= https://web.archive.org/web/20090908141613/http://drs.nio.org/drs/bitstream/2264/350/1/Curr_Sci_91_530.pdf |fechaarchivo= 8 de septiembre de 2009 }}</ref>
'''Tetã India''' ha'e peteĩ tetã [[Asia]]pe. Tavayguakuéra: 1 210 193 422 ava. Ha'e pokõiha tuichave tetã yvygua ha mokõiha tavayguarekove.
 
Índia jerére ojejuhu yvýre kuarahyreike gotyo tetã [[Pakitã]], yvate gotyo [[Chína Tetarã Retã]], [[Nepal]] ha [[Vutã]] ojejuhu ha kuarahyresẽ ngotyo oĩ [[Vangalande]] ha [[Miama]]. Upéicha avei, Índia ykére oĩ yguasúre ypa'ũ [[Seilãu]], [[Mayndíva]] ha [[Indonésia]]. Índia itavusu niko táva [[Ndéli Pyahu]] ha itáva orekovéva tapichakuéra hína [[Mumbái]].
[[Hindi ñe'ẽ|Hindi]] ha [[inglyesñe'ẽ]] ha'e ñe'ẽnguéra tee Índia-pe; hindi ha'e avei, ñe'ẽ tetã mba'éva ojeiporúva tetã sãmbyhyhárupi. Tekome'ẽrusu ohechakuaa 22 ñe'ẽnguéra (oñembohérava "ñe'ẽnguéra tekome'ẽrusugua", [[ñe'ẽ]] tee ambue ñe'ẽndi (sánskrito ndoikéi ijapytépe) umi 28 tetãvorekuéra oĩva India Tavakuairetã ryepýpe: asames, [[vengali ñe'ẽ]], vodo, dogri, [[Hindi ñe'ẽ|hindi]], kanares, kachemiro, konkani, maitili, malavar, meitéi, marati, [[nepali ñe'ẽ]], oriya, [[urdu]], penyabi, [[sánskrito]], santali, sindi, [[tamil]] ha telugu.<ref>http://www10.gencat.net/pres_casa_llengues/AppJava/frontend/llengues_detall.jsp?id=103&idioma=10</ref>
 
Ko yvýpe ojehecha [[Índo avano'õ]] ñepyrũ (tekovekuéra oiko va'ekue 3300 Kirito mboyve guive 1300 Kirito rire peve ysyry Índo jerekuévo), yvy herakuã hape omoñemurã hetaitégui ymaite guive ha ojehechahápe heta [[mburuvi]] guasu oñepyrũ ha oñemyasãi upe guive, ojehechakuaa Índia avano'õ ijypykue opaichagua, hembiasakue ipukuiteha ha itavarandu mba'eguasuiteha.<ref>{{Cita web |url= http://encarta.msn.com/encyclopedia_761557562_10____97/India.html#s97 |título= India: History |fechaacceso= 15 de diciembre de 2009 |fecha= 2007 |obra= Microsoft Encarta |idioma= inglés |urlarchivo= https://www.webcitation.org/5kyWYD7cM?url=http://encarta.msn.com/encyclopedia_761557562_10____97/India.html#s97 |fechaarchivo= 2 de noviembre de 2009 }}</ref> Irundy umi [[Tupãrape|jerovia]] tuichavévagui opa Yvýgui, [[Indu jerovia]], [[Vuda rape]], [[Jain Dharma]] ha [[Síki jerovia]] oñepyrũ ko tetãme, upéicha avei oguahẽ upépe jerovia tetãnguéra ambuéva techapyrãme pe [[masdaiásna]], [[Moise rape]], [[Hesu rape]] ha [[islã]] oiko aja ary 1000 Kirito rire, upéicha omoheñói jerovia ambuéva opaichagua ko tetãme mante ikatu ojejuhu.
 
Mbeguehápe upe [[Kuarahyresẽ Índia Atyvete]] (aty omoñemúva [[Ingyaterra|Ingyatérra]] pegua) oñembojára ko tetã yvy apekuére oñepyrũ guive [[saro'y XVIII]] ha oiko chugui peteĩ kolónia [[Tavetã Joaju]] pegua [[saro'y XIX]] guive, Índia oñemosãsónte Tavetã Joaju poguýgui ary [[1947]]-me, hetãygua oheka rire isãsorã ñerairõ'ỹre.<ref name="CONCISE ENCYCLOPEDIA 3">{{Cita libro |título=Concise Encyclopedia |editorial=Dorling Kindersley Limited |fecha=1997 |página=455 |isbn=0-7513-5911-4 |autor= Farndon, John}}</ref>
 
Índia ha'e hína ko'ãga peteĩ [[Tetã Ñembyatypyre|tetã ñembyatypyre]]<ref>[https://www.infopais.com/asia/india/#11_Caracteristicas_generales Forma de Estado en India] Consultado el 10 de agosto de 2016</ref> ijyvy apekue oñemohendáva 28 tetãvore rupi ha 8 yvy pehẽ Joaty pegua, iñesãmbyhy oñemboguata [[tavakuairetã]] [[amandajerape|amandajerapépe]]. Ary [[1991]] guive Índia pya'eite oñemomba'eheta ha oñemoporã porãve, oikógui upépe heta ñemyatyrõ oñemboguata porãverã iviru remimono'õ;<ref name="ERS"/> ojehecháramo jepe heta apañuái hetãyguakuéra apytépe, hetaitégui umi [[Sogue|imboriahuitéve]], umi nomoñe'ẽkuaáiva ha ndohaikuaáiva,<ref name="gov.in-prmar07PDF">{{Cita web |url= http://www.planningcommission.gov.in/news/prmar07.pdf |título= Poverty estimates for 2004-05 |fechaacceso= 15 de diciembre de 2009 |autor= Comisión especial del gobierno de la India |fecha= 2007 |obra= Planing Comission.org |idioma= inglés |urlarchivo= https://web.archive.org/web/20080914014726/http://www.planningcommission.gov.in/news/prmar07.pdf |fechaarchivo= 14 de septiembre de 2008 }}</ref> umi ohasa asýva mba'asy isarambipávare, umi [[Ñemongaru|oñemongaru]] vaíva ha kuñanguéra ndaikatúiva ohupyty [[Tekoiterape|tekoiterapekuéra]].
 
Índia avano'õ ko'ãgagua niko [[Tupãrape|ijerovia]] opaichagua, iñe'ẽ hetaitéva (iléi guasu ohechakuaa 22 ñe'ẽnguéra hákatu ojeikuaa oĩveha) ha ijypy opaichagua, ojehechágui heta tetã ambuéva retãygua oguahẽ akue upépe ymaite guive ha ojopara, ojehechakuaa avei Índia apekue ka'aguy guasu ha [[yvytyrysýi]] henyhẽva, upépe oiko [[Mymba|mymbakuéra]] ha [[Guyra|guyrakuéra]] opaichagua, ndaikatúi jajuhu tenda ambuévape.
 
Upéicha avei, Tavakuairetã Índia oĩ umi tetã ipokatúva apytépe orekógui iñorairõha atýpe mbokapu guasu oipurúva [[átomo]] mbaretekue. Ojehechakuaa ñehesa'ỹijo rupi Índia apekue rekoha oñembyaiha, La India pasó del puesto 140 al 177 entre 2016 ha 2018 en el Tekoha Ñangarekorã Techaukaha Índice de Desempeño Ambiental compilado por investigadores de las universidades de Yale y Columbia. En particular, el estudio destaca el "alarmante" deterioro de la calidad del aire.<ref>{{Cita web |url=https://epi.envirocenter.yale.edu/2018-epi-report/executive-summary |título=Copia archivada |fechaacceso=2 de mayo de 2019 |urlarchivo=https://web.archive.org/web/20190422224352/https://epi.envirocenter.yale.edu/2018-epi-report/executive-summary |fechaarchivo=22 de abril de 2019 }}</ref>
 
== Héra ypy ==
 
Índia rera ou "Índo" ñe'ẽnguégui, upéva niko ou [[Peysiañe'ẽ|Peysiañe'ẽgui]] ''hindu'' (/jíndu/), [[sánskrito]] ñe'ẽgui Sindhu, kóicha ojeherógui ymaite guive upe [[ysyry Índo]].<ref>"India", ''Oxford English Dictionary'', second edition, 2100a.d. Oxford University Press.</ref>
Umi [[Gyrésia Ymaguare]] retãygua ojehero umi Índia retãygua ινδοί (/indoí/), he'iséva umíva ysyry Índo pegua.<ref name="basham">{{Cita libro |nombre=A. L. |apellido=Basham |título=The Wonder That Was India |editorial=South Asia Books |fecha=2000 |isbn=0283992573}}</ref>
Tekome'ẽrusu (Índia léi guasu) ha ñe'ẽnguéra ambuéva oñeñe'ẽva ko tetãme ohechakuaa avei hetã héra teeha niko Bharat (oje'éva [ˈbʱɑːrʌt̪]).<ref>{{Cita web |url= http://indiacode.nic.in/coiweb/fullact1.asp?tfnm=00%201 |título= Name and territory of the Union |fechaacceso=15 de diciembre de 2009 |obra= Constitución de la India |idioma=inglés |cita= Name and territory of the Union- India, that is Bharat, shall be a Union of States.}}</ref>
 
Ko ñe'ẽngue Bharat niko ou upe mburuvichavete [[Bharata (mburuvicha)|Bharata]], karai guasu imombe'uguau ymaguareite Indu tavarandúpe. [[Indotã|Hindustán]] ―ijypýpe niko peteĩ ñe'ẽngue Peysiañe'ẽgui he'iséva ‘indukuéra retã’―, oñembohera Índia retã ipehẽngue yvategua hákatu sapy'apy'a ojeipuru oñembohera opaite tetã.<ref>{{Cita web |url= http://www.britannica.com/EBchecked/topic/266465/Hindustan |título= Hindustan |fechaacceso=15 de diciembre de 2009 |fecha=2009 |obra= [[Encyclopædia Britannica]] |idioma=inglés}}</ref>
 
== Ñe'ẽnguéra ==
 
[[Hindi ñe'ẽ|Hindi]] ha [[inglyesñeingleñe'ẽ]] ha'e ñe'ẽnguéra tee Índia-pe; hindi ha'e avei, ñe'ẽ tetã mba'éva ojeiporúva tetã sãmbyhyhárupi. Tekome'ẽrusu ohechakuaa 22 ñe'ẽnguéra (oñembohérava "ñe'ẽnguéra tekome'ẽrusugua", [[ñe'ẽ]] tee ambue ñe'ẽndi (sánskrito ndoikéi ijapytépe) umi 28 tetãvorekuéra oĩva India Tavakuairetã ryepýpe: asames, [[vengali ñe'ẽ]], vodo, dogri, [[Hindi ñe'ẽ|hindi]], kanares, kachemiro, konkani, maitili, malavar, meitéi, marati, [[nepali ñe'ẽ]], oriya, [[urdu]], penyabi, [[sánskrito]], santali, sindi, [[tamil]] ha telugu.<ref>http://www10.gencat.net/pres_casa_llengues/AppJava/frontend/llengues_detall.jsp?id=103&idioma=10</ref>
 
== Mandu'apy ==