Diferencia entre revisiones de «Tetãvore Amambái»

'''Amambái''' ha’e peteĩ tavaguasutávaguasu [[ParaguaiParaguái]]-pe. Tavapy ha’e [[Pedro_Juan_Caballero_(Paraguai)|Pedro Juan Caballero]].

Téra ou ko tavaguasúgui peteĩ ramal oñemomba’eguasúva [[CordilleraKordillera Ka'aguasu]]aaguasugua ojekuaáva “[[Cordillera“Cordillera de Amambay]]”Amambay” ramo. Amambay, ha’e peteĩ ka’avo oĩva ka’aguýre he’õva rupi heta oĩva ko tendáre.

Ko tavaguasutávaguasu oñepehe’ã mbohapy distrito-pe:

#[[Bella_Vista|Bella Vista]]

#[[Capitán Bado]]

#[[Pedro_Juan_Caballero_(Paraguai)|Pedro Juan Caballero]]

Heta ary, ko’ã yvy rupi oiko indígena, oñandúva bandeirante-kuèra jeike ohekàva ohekáva te’ỹi guaraníeme, ko’ãva ikatu oñemo’ã ha okañy chuguikuèrachuguikuéra ka’aguñýreka’aguy ñúre, avave ndikatúiva oike ipype-.

Opávo [[Guerra de la Triple Alianza]], ko’ã yvy kakuaa ojeipysóva ohasa umi empresario pytaguáva oñemomba’e yvýre, ha omba’apo maderera yerbatera, ramo.

Ary [[1893]] jave omopyenda Pedro Juan Caballero ha [[1902]] arýpe Bella Vista. Omoheñói [[1945]] jave X tavaguasutávaguasu oñehenóiva Amambái, upéi, oñemohenda táva rembe'y, ha ojedeklara XIII departamento ramo tetã Paraguáipe, ko'ã límite ha superficie, orekóva ko'ágã.

Pedro Juan Caballero, tavaguasutávaguasu Amambáipe, ojekuaa gueteri Punta Porã-me, oiporuetéva umi karretero ogueraháva ka'a Matto Grosso guive, Concepción puerto peve.

TavaguasuTávaguasu Amambái oime yvy yvate Paraguái Región Oriental-pe, oime geográfica-mente: umi paralelo 55º 28´ ha 57º 00´ ipukukue kuarahy reikévo ha umi meridiano 22º 05´ ha 23º 05´ latitud yvy gotyo.

*Yvy yvate gotyo: [[Vrasil]], oikytĩva [[Ríoysyry Apa]] ha [[CordilleraKordillera de Amambái]]Amambáigua.

*Yvy yvy gotyo: távaguasu [[Kanindeju]] .

*Yvy kuarahy reikévo: umi tavaguasutávaguasu [[Concepci%C3%B3n_(Paragu%C3%A1i)|Concepción]] ha [[San_Pedro|San Pedro]].

[[Ta'ãnga:Rio Apa.jpg|300px|thumb|RioRío Apa que marca el límite con el Brasil]]

Ko'ã tendáre ojeguerekóve yvy yvate ha yvy gotyo, areniscas eólicas. Kóva ha'e peteĩ franja ojapóva derrame basáltico kuarahy resẽ gotyo, itaty guasu heta oĩva.

Ko tavaguasutávaguasu AmambayAmambái yvatékue opu'ã ha ojupi paraguái yvý okaháre, ohupytýva 300 ha 400 metrom rupi, Cerro Punta Porã oguahẽ 700 metrosm. CordilleraKordillera Amambái ha upe límite natural ojoajúva Brasil ndive, pévagui osẽ Serranía Cerro Corá, Takurupytã, Guasu, Alambique, Tuna ha Tangaró. Cerro oiméva mombyry ha'eñómi: Tranquerita, Takuara, Verón Kue, kuatia.

RíoYsyry Apa ojoajúha, yvate gotyo, oime Arroyo Estrella oiméva joajuhápe Brasil ndive. RioYsyry Aquidabán ha umi afluente osẽ yayryysyry guasu Tapirakuái, [[rioysyry Aquidabán]]-mi, arroyoysyry Kavaju, ha arroyoysyry Guasu.

Kuarahy reike gotyo ojeréva ko departamento rehe ha'e [[Ríoysyry Ypane]]Ypané, ha umi afluente Tujutĩ, Aguaray Veve, Puente de la Tabla Puendy ha Ypanémi.

Ko táva guasu oike Ecoregion Amambáipe. YvyramàtaYvyramáta jeity ho’a tukumbóicha ko’ã tendáre péva ka’aguy porãitereígui ha umi yvyra poguasu ojeity ha ojehepyme’ẽ, péicha yvyra rehe oñemba’apo ha ojehepyme’ẽ. Ko’ã yvyramáta ipokãva ohóvo ha’e palmito, karanda’y, arary, amambái, kumare, yvyra paje, ka’i kygua. PèichaPéicha aviavei umi mymba mimi ipokãva ohóvo ha’e, el gua’a sa’yju, jakareita, guasutĩ.

*Ka’aguy Pira´'y, 22.500 hectárea

*Parque Nacional Cerro Corá, omopyendñava Decreto N° 20.698 àralára 11 jasykõime 1976, ojedeklara superficie 12.038 ha. Ko’àpeKo'ápe oiméva distrito Pedro Juan Caballero.

Amambái ha’e peteĩ departamento ojehovasàvaojehovasáva iporãitereìguiiporãitereígui tekoha. Péicha PèichaKordillera Cordillera del AmambáiAmambáigua omokoni yvyty ombojeguàvaombojeguáva Cerro Corá, Takuru Pytã, Guasu ha AlambìkeAlambíke. Umi yvyty oñemomba’eguasuvèvaoñemomba’eguasuvéva ha’e: Cerro CoraCorá, mbytetépe mbytetèpe oimèva oiméva Parque Nacional, Akua, Lorito, Guasu, Muralla, Sarambi.

Tenda Cerro Corápe, omano Mcal. Francisco Solano López upe Ríoysyry Aquidabán Nigui rembe’ýre, tembiasa ymaite guare; Panadero ha Zanja Hũ, ko’àpeko'ápe mburuvicha López omopyenda imbaretékue péva ejército aliado campamento provisorio. Péicha avei Cerro CoráaCorá, Parque Nacional orekóva monumento Mcal. López ha Cerro Guasúpe, Yasuka Vera, orekóva itakua ha umi kangue kuekanguekue ohechaukáva o{ioĩ hague yvypóra 2.500 a 3.800 ary rupi.

Tape Tuja, ohasáva ejército paraguayo mbovymi campaña 1869 – 18701869–1870. Péicha ko’ã tendáre, colonia indígena oúva familiaógayguava Tupi Guarani, Pa`'i Tavyterã ha Ava Guarani. Peteĩ yvyty ojegueroviáva ha’ehague tenda sagrado etnia Ava Guarani pmomba’eguasúvaomomba’eguasúva, ogueroviàvaogueroviáva hikuái ha’éha uvuy ñe’ãite, omoheñóiva mundo ha heñòihaheñóiha kuimba’e ha kuña ypykue.

Pedro Juan Caballero, oreko umi tenda ojejahúha Rioysyry Aquidabán àriári, la Negra, techapyrã ojeguereko, ha’e peteĩ tenda iporãitereíva ha ndaijojaháiva. Avei tavaguasúpetávaguasúpe, umi centro comercial oipe’àvaoipe'áva hokẽ mbohupárõ umi turista omba’ejogua haguã.

Umi tenda ojejahu ha ojepytu’uojepytu'u haguã Bella Vista gotyo ojeho memèvameméva arahakúpe.

Ko yvy comercio fronterizo, oiméva ha ojoajúva tetã oĩva ijykére ha’èvaha'éva Brasil.

Economía, oreko poteĩha tenda ko tavaguasutávaguasu ganado vacuno-pe, ha omba’apo 2% mandyju producción nacional.

Ko’ã mba’erepy agrícola upe tendáre ha’e: [[aho]], [[mandyju]], [[arro]], [[arveha]], [[pakova]], [[jety]], [[kafe]], [[Takuare%27%E1%BA%BD|takuare'ẽ]], [[Sev%C3%B3i|sevói]], [[girasol]], [[havilla]], [[limõ]], [[lokote]], [[avati]], [[mandarina],] [[mandi'o]], [[manduvi]], [[menta]], [[naranja hai]], [[he'ẽva]], [[papa]], [[piña]], [[greifu]]greifo, [[kumanda]], [[soha]], [[sorgo]], [[petỹ]], [[mba'ysyvo]], [[tomate]], [[trigoAvati_mir%C4%A9|avati mirĩ]], [[parral]], [[Ka%27a|ka'a]] ha [[sanaoria]].

Mymba, oiméva ganado vacuno ñemoña, sp’oso’o ha kamby, ganado porcino, ovino, caprino, equino, mymba ovevèvaovevéva, ryguasu, guinea, ype, pavo, ganso ha guineaganso.

Industria, omomba’apo ko’ã rubro ha’èvaha’éva: hi’upyrã, kamby, chacinado, molino oñemontenondéva ka’a ha aserradero rupi. Colonia Itapopo, peteĩ fábrica cerámica-pe ome’ẽva mercado guasúpe.

Jasypa oguahẽ katuete, Expo Amambái, feria ganadería, industria, comercio ha servicio-kuèrakuéra; oikòvaoikóva Exposición ha Feria rehguávareheguáva “Marcos Paredes Ramírez”.

Umi vía de comunicación terrestre oñemomba’eguasúva, Ruta V “Gral. Bernardino Caballero”, ombojoajùvaombojoajúva Concepción, ha oempalmáva Ruta III “Gral. Elizardo Aquino”, ombojoajùvaombojoajúva Asunción guive Cnel. Oviedo peve, peteĩ ramal Bella Vista-pe. Ruta XI “Juana de Lara”, oguahẽva Capitán Bado-pe. Departamento orekóva ruta pavimentada, terraplenada ha ripio. Tape internacional ombojoajúva Pedro Juan Caballero – Capitán Bado tetã Brasil ndive, ojeporúva ñemuhárã.

Ojeguereko peteĩ aeropuerto “Dr. Augusto R. Fuster”; kòvakóva táva Pedro Juan Caballero-pe oikuave’ẽ servicio aéreo regular Asunción, guive.

Umi 23.921 óga mimi oikóva upe tendáre, 16.174 ha’èvaha’éva zona urbana avei 7.747 táva okaháre. Oreko ko’ã servicio:

Táva Amambáipe ojeguereko 22 institución sanitarissanitaria, umíva ha'e tasyo, centro ha puesto de salud.