|
'''1. MBA’ÉICHAPA HEÑÓI ANAMANDAJE (SOBRE LOS ORÍGENES ATENEO)'''
GUARANI ÑE’Ê HA ARANDU ANAMANDAJE (ATENEO DE LENGUA Y CULTURA GUARANI) niko heko ypýkuri 23 jasyporundy 1985-pe, Paraguaýpe. Mbohapy angirûangirũ hérava Arnaldo Miguel Valenzuela Sanabria, Paublino Carlos Antonio Ferreira Quiñónez, ha ohaíva ko’ápe, David A. Galeano Olivera –upérô–upérõ oñemoarandúva Guarani ñe’êmeñe’ẽme Instituto Superior de Lenguas, Universidad Nacional de Asunción- heta oñomongeta rire oguahêoguahẽ hikuái peteîpeteĩ ñe’êmeñe’ẽme omoheñói hagua peteîpeteĩ aty omba’apo hagua ñane ñe’êñe’ẽ ha ñane mba’etévare.
Upe temiandu oikuaaukákuri hapichakuérape upépe oñemoarandúva, ha tetia’e ha katupyrýpe oñemoñepyrûoñemoñepyrũ atymimi ojeporavo hagua jehupytyrâjehupytyrã, aty rerarârerarã ha upe ára oñemboajetahápe aty pyahu.
Upe ára 23 jasyporundy 1985 pyharépe ojejapókuri motenondehararâmotenondehararã jeporavo, peteîpeteĩ amandaje rupive. Ha upérôupérõ avei oje’ékuri 30 jasyporundy pyharépe ojejapotaha aty guasu oñemboajévo GUARANI ÑE’Ê HA ARANDU ANAMANDAJE (ATENEO DE LENGUA Y CULTURA GUARANI). Ñane aty rerarârerarã ome’êkuriome’ẽkuri Mbo’ehára María Elvira Martínez de Campos ha ojeporavókuri heta téra apytégui.
ANAMANDAJE jehupytyrâjehupytyrã ojeporavókuri ko’áva: 1)Ombyatýva’erâOmbyatýva’erã Mbo’ekuaahára ha temimbo’e Guaranimegua jekupyty, tetia’e ha tekojojápe; 2)Omba’apóva’erâOmba’apóva’erã Guarani ñe’êñe’ẽ ha ñane mba’etévare ha upevarâupevarã ogueroguatáva’erâogueroguatáva’erã opaichagua tembiapo, ñepyrûrâmeñepyrũrãme Paraguaýpe ha upéi mbeguekatúpe ñane retâretã tuichakue javeve; 3)Oikuaaukáva’erâOikuaaukáva’erã hembiapo maymávape, tetâyguatetãygua ha pytaguávape, ha upevarâupevarã oipurûva’erâoipurũva’erã ikatumíva guive (ta’ângambyryta’ãngambyry, ñe’ê’asâihañe’ẽ’asãiha ha kuatiahaipyre); 4)Ohekombo’éva’erâOhekombo’éva’erã Guarani ñe’êñe’ẽ mbo’ehararâmembo’ehararãme, osêtavaosẽtava ohekombo’e ha ohayhukajey ñane ñe’êñe’ẽ ha ñane mba’etéva, mitâmitã ha mitârusukuérapemitãrusukuérape.
Ha peicha... upe ára guive ko’ága meve ANAMANDAJE omba’apo kyre’ÿnte gueterei, naikane’ôinaikane’õi. Ko’ága hetáma ñande ja ipype, ápe ha amoite ñane retâretã ruguáre.
ANAMANDAJE rembiapo rupive ñane ñe’êñe’ẽ ija Castellano ndive, ñane retâretã Léi Guasúpe. MokôivévaMokõivéva ojoykére, peteîchapeteĩcha. Upéicha avei, ñande aty rupive Guarani oike Tekombo’e ÑemyatyrômeÑemyatyrõme. Ha péina, oguahêmaoguahẽma ára, ñane avañe’êavañe’ẽ oñembo’ehápe ñane retâretã tuichakue javeve mitâmitã ha mitârusukuérapemitãrusukuérape ha upéicha avei ANAMANDAJE rupive heta mbo’ehararâmbo’ehararã oñemoarandu itávape, upéicha ñande aty omba’apo Concepción, San Pedro, Cordillera, Guaira, Ka’aguasu, Ka’asapa, Itapúa, Misiones, Paraguari, Alto Parana, Central-Asunción, Ñe’êmbukuÑe’ẽmbuku, Amambay, Kanindeju, Presidente Hayes ha Boquerón-me.
ANAMANDAJE remiandúpe oîoĩ avei Guarani ñe’êñe’ẽ oñembo’eva’erâhaoñembo’eva’erãha maymávape ñamosâsosérôñamosãsosérõ ñane retâretã ha ñane retâyguáperetãyguápe. Guarani hína tembipuru ñaikotevêvañaikotevẽva ha jaipurukatuva’erâjaipurukatuva’erã ñamoarandu, ñamongakuaa hagua ñande yvy jahayhuetéva. Castellano año ñañandererahamo’âiñañandererahamo’ãi mombyry.
MitâMitã oñemoarandúva ko’ága, iñe’êteépeiñe’ẽteépe, tuicha oñakârapu’âoñakãrapu’ã, ipy’arory ha ipy’aguasúma. OikûmbyOikũmby ha hesakâmahesakãma umi mba’e ome’êome’ẽ ha ohesa’ÿijóva mbo’ehaópe. Hasypeve, ága ae ñañehekombo’e Guarani rupive. Kóva ko mba’e ha’ehína ANAMANDAJE kerayvoty tuichavéva ha mbeguekatúpe oñemoañetéva ohóvo.
El '''ATENEO DE LENGUA Y CULTURA GUARANI''' se inició con las tres personas (David Galeano Olivera, Paublino Carlos Antonio Ferreira Quiñónez y Arnaldo Miguel Valenzuela Sanabria), quienes luego de compartir sus deseos o ideales con los demás compañeros de la Licenciatura en Lengua Guarani del Instituto Superior de Lenguas de la Universidad Nacional de Asunción, decidieron fundar y constituir una entidad que, con la denominación de ATENEO DE LENGUA Y CULTURA GUARANI, a partir del '''23 de setiembre de 1985''' –fecha fundacional- se dedicara a promover el Guarani, primero en Asunción y luego, gradual y progresivamente, a nivel nacional e internacional de ser posible.
'''ANAMANDAJE OHUPYTYVA’KUE (LOGROS DEL ATENEO)'''
2007-pe ATENEO DE LENGUA Y CULTURA GUARANI omboty mokôipamokõipa mokôimokõi (22) ary ha, mokôipamokõipa mokôimokõi ary ombotývo, ATENEO rembiapo ojepyso ha oguahêmaoguahẽma 100 távape, Paraguáy retâretã tuichakue javeve ha mboypýri avei. Umi mokôipamokõipa mokôimokõi arýpe ATENEO-gui osêmaosẽma 22.000 Mbo’ehára Guarani, ombo’e ha omba’apokyre’ÿva ñane Avañe’êAvañe’ẽ rayhupápe. Umi mba’e ykére, ñamombe’ukuaa avei ATENEO-pe oñemboaranduhaguékuri Guarani Mbo’esyry Kuaa’ypy rupive 50.000 tapicha mbo’eharapyréva. Avei, oîoĩ 250.000 mbo’ehára ha mbo’ehararâmbo’ehararã rupi oñembokatupyryvéva’ekue mbo’esyry mbykymbykýva rupive. IporâIporã avei jaikuaa ATENEO-gui osêhaguémaosẽhaguéma 805 Mbo’ekuaahára Guarani.
ATENEO heñói ha okakuaa ijehegui. Avave noipytyvôinoipytyvõi chupe, ja’ekuaa uvei okápe oîhaoĩha omboykeséva térâtérã ojukaséva ATENEO rembiapo; jepémo upéicha, ko atyguasuete hekoverosâhekoverosã, ha arandu ha tetia’épe oho tenonde gotyo ha hendive oku’e Guarani ñe’êñe’ẽ, oñembo’yjeýva, ojetyvyrovyróva ha kyre’ÿme oipykúiva hape tee, oguerahátava chupe yvate yvateve. Guarani imitârusujeyimitãrusujey.
Guarani ñe’ë pyahu ko’ága rupi ojehayhuetevéma. Avei, oïma Léi Guasúpe. Guaranígui oikóma Paraguay retä ñe’êñe’ẽ teete. Guarani oikéma avei tekombo’épe; upehaguére, heta mitâmitã ha mitârusumitãrusu ohóva mbo’ehaópe -Guarani rupive- hekove sâsosãso, oñeñandu porâporã ha ovy’a mbo’ehaópe ha upe iporâvévaiporãvéva -Guarani rehe ae- oñemoarandu añetetéva hikuái. Opaite tenda rupi Guarani ojepuruvéma. OîmaOĩma avei heta aranduka Guaraníme; ja’eporâsérôja’eporãsérõ, oîmaoĩma heta jehaipyre. OîmaOĩma heta marandu castellano-gui oñembohasáva Avañe’êmeAvañe’ẽme. Upévare, oguahêmaoguahẽma ára jahechakuaávo Guarani ha’eha pe tembipuru oipytyvôtavaoipytyvõtava hekopete oñemongusugue hagua Paraguáygui: mboriahu, tavy ha teko’asy. Upévare avei hesakâva’erâhesakãva’erã mbo’eharakuérape Guarani ndaha’eiha peteîpeteĩ mbo’erâmíntembo’erãmínte. Nahániri. Guarani hína pe tembipuru ha’evéva orekóva Paraguáy oipukúi hagua upe tape pyahu ha hekokatúva. Yma, ymave Guaraníme oñe’êvaoñe’ẽva itavy ha ijuruky’a; ko’ága Guaraníme oñe’êvaoñe’ẽva iñarandu ha ojehecharamo.
Ko’ága hetáma oîoĩ tapicha iñarandúva Guaraníme. Guarani ñe’êñe’ẽ pyahu iñasâimaiñasãima Paraguay retâretã tuichakue javeve ha upéicha avei oñembo’e, oñemomba’eguasu ha ojehayhúma ambue tetâtetã rupi. Guarani herakuâporâmaherakuãporãma ko yvy ape ári. Jaha jahaha gotyo (Argentina, Brasil, Uruguay, Bolivia, EEUU, Canada, Francia, Alemania, España) jajuhukuaa tapicha arandu ohecharamo ha ohayhu añetéva Guarani ñe’êñe’ẽ ha Guarani reko. Guarani ñe’êñe’ẽ pyahu oîoĩ avei internet-pe. Hetaiterei mba’e ñane avañe’êguiguaavañe’ẽguigua oîoĩ internet-pe. OîOĩ avei umi tapicha iñaranduvéva he’íva hikuái: ñe’êñe’ẽ ija ha ijahetáva internet-pe, hekove pukúta. AipórôAipórõ ja’ekuaa Guarani ñe’êñe’ẽ pyahu hekove pukutaha. Hetaiterei tenda niko oîoĩ internet-pe imandu’áva ha omomba’eguasúva avañe’êmeavañe’ẽme, umíva apytépe ATENEO rendatee ha’eva www.ateneoguarani.edu.py. Avei, ndahi’aréi Guaranígui oikohague Corrientes, Argentina ñe’êñe’ẽ teete; péicha avei, ko ary 2007-pe oiko avei ichugui Mercosur ñe’êñe’ẽ, castellano ha portugués ykére.
Opa ko’âko’ã maba’e ohechauka mba’éichapa ATENEO rembiapo rupive, Paraguáype, ojehupyty hetaiterei mba’e avañe’êavañe’ẽ momba’eguasuvévo.
[[Categoría:Avañe'ẽ]]
|
