Diferencia entre revisiones de «Kuarahy Ypykatu»
Contenido eliminado Oñembojoapy marandu
mb →Mbyja'ekuéra ha Mbyjajere Kuãirũnguéra: Corrección |
Sin resumen de edición |
||
Jehai 1:
[[Ta'ãnga:Solar sys.jpg|thumb|400px|Peteĩ ta'ãnga Mbyjajerety Kuarahy rehegua.]]
Pe '''Mbyjajerety Kuarahy rehegua''' ([[Karaiñe'ẽ]]:Sistema Solar) ha'e peteĩ mbyjajerety oĩva ñande [[Yvy]]. Oreko ipype umi [[Yvága mba'e|yvágamba'e]] aty ojeréva ha oñemohendáva mante peteĩ [[mbyja]], hérava [[Kuarahy]], pe mbyjajerety oúva héra.<ref>{{Cita web|año= 2012|autor=NASA|título= ¿Por qué giran los planetas alrededor del sol?| |fechaacceso=27 de septiembre|añoacceso=2012|url=http://spaceplace.nasa.gov/review/dr-marc-solar-system/planet-orbits.sp.html}}</ref>
Upe mbyja mbytégua, mbyjajerety imba'e tuichavéva (oreko ituichakue 99,85 % opa [[mba'era'ã|mba'era'ãgui]]),<ref>{{Cita web|año= 2001|autor=Michael Woolfson|título= The origin and evolution of the solar system|fechaacceso=27 de septiembre|añoacceso=2012|url=http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1046/j.1468-4004.2000.00012.x/abstract;jsessionid=1A3557AC7EF3CC6EEEFEB90BB6BB5504.d03t02|idioma=inglés}}</ref><ref>{{Cita web|año= 2011|autor=Jorge Ianiszewski Rojas|título= Curso de astronomía básica|fechaacceso=27 de septiembre|añoacceso=2012|url=https://docs.google.com/viewer?a=v&q=cache:SIEr5-xcWhwJ:circuloastronomico.cl/curso/univ/apuntes_sistema_solar.pdf+&hl=es&gl=ar&pid=bl&srcid=ADGEEShpDqzXhAxJioOBxo6EgSSnxpGwf31zoLRhKB0TtGcDbZj4NrZ0fuFkye8I2RDHfuT7ErL9C2k9tYEwS2maW0a12TldgYtr_ziQRcyu2HN01b3d49RV_xlLgtRzCmqJXR6YG1VA&sig=AHIEtbRDYyowenljUZB0P9aUvdBhVmBf0g|formato=PDF}}</ref><ref>{{Cita web|año= 2000|autor=Calvin J. Hamilton|título= El Sistema Solar|fechaacceso=27 de septiembre|añoacceso=2012|url=http://www.solarviews.com/span/solarsys.htm#comp}}</ref> ojapo ha omosẽ [[mbaretekue|imbaretekue]] guasuhápe [[ñembohykuepy]] rupive, [[tatavevýi]] ombohasa [[tataveve]] (''hidróheno'' ha ''élio''), mokõi [[Apỹi Kimi rehegua|eleménto]] tenondégua orekóva ipype. Mba'ekuaarã ojekuaavéva ko'ãga rupive, pe mbyjajerety Kuarahy rehegua ojejapo ha oñemohendámava umíva 4600 sua ary guare, peteĩ arai guasuete imba'eku'íva ojehundíva va'ekuére. Opa mba'ekuéra hembyre ojapo peteĩ apu'a guasu ha popeno oñemohenda ha oñemboja'o opa [[mbyjajere|mbyjajerére]] ha ambuéva.<ref>{{Cita web|año= 2011|autor=Astronomía.com|título= Planetas del sistema solar|fechaacceso=27 de septiembre|añoacceso=2012|url=http://www.astromia.com/solar/planetas.htm}}</ref>
Mbyjajetety Kuarahy rehegua oĩ ko'ãgaite [[Arai Imbyjaitáva Apegua]], ha upe oĩva "[[Kambuchi Apegua]]" renda [[Jyva Oriõ]] pegua, arapyvore [[Mborevi Rape|Mborevi Rapépe]], umi 28 000 [[áñolu]] imbytégui oĩva.<ref>{{Cita web|año= 2010|autor=Cielo Sur|título= Un recorrido por nuestro Sistema Solar|fechaacceso=27 de septiembre|añoacceso=2012|url=http://www.cielosur.com/solsistem.php}}</ref>
Heta mba'égui ojeréva Kuarahy, opaite nunga imba'era'ã oĩva poapy [[mbyjajere|mbyjajerépe]] ojeréva apu'avy ha ñemohendapy.<ref>{{Cita web|año= 2000|autor=M Olmo R Nave|título= Plano Eclíptico|fechaacceso=27 de septiembre|añoacceso=2012|url=http://hyperphysics.phy-astr.gsu.edu/hbasees/eclip.html}}</ref>Irundy mbyjajere Kuarahy hi'aguĩvéva, imichĩvéva ave, [[Mekurio]], [[Venus]], [[Yvy]] ha [[Márte]], hérava avei [[mbyjajere itaembo|mbyjajere kuéra itaembo]], oguerekóva ipype [[ita]] ha [[kuarepoti]].<ref>{{Cita web|año= 2006|autor=Alejandra León Castellá|título= Los elementos en el sistema solar|fechaacceso=27 de septiembre|añoacceso=2012|url=http://www.cientec.or.cr/astronomia/articulos/elementos.html}}</ref><ref>{{Cita web|año= 2000|autor=Universidad Politécnica de Valencia|título= El Sistema Solar|fechaacceso=27 de septiembre|añoacceso=2012|url=http://www.upv.es/satelite/trabajos/pracGrupo1/sistema/solarsys.htm}}</ref>Ha mbyjajere Kuarahy imombyryvéva, [[Mbyjajere mba'etĩva]] hérava avei "Tuicháva Húpiteicha", ituichaveiterei mbyjajere itaembógui. Mokõiva ituichave, [[Júpiter|Húpiter]] ha [[Saturno|Satúyno]], oguerekóva ipype heta [[tataveve]] ha [[tatavevýi]]; umi [[Mbyjajere hypy'a|tuicháva hypy'a]], ha'e umíva hérava [[Urano]] ha [[Netuno]], oguerekóva ipype heta [[y]] hypy'a, amoníako ha metáno.<ref>{{cita libro |apellido= Ross Taylor |nombre= Stuart |título=Nuestro Sistema Solar y su lugar en el cosmos |url=http://books.google.com.ar/books?id=6Go-DDAzgNYC&pg=PA85&lpg=PA85&dq=composicion+planetas+exteriores&source=bl&ots=X8J0hBBuko&sig=JuUyjrmmd1IRzOBX-V88bVOxGAU&hl=es&sa=X&ei=VSdlUMTxKYfi0gGhrYGoAw&ved=0CDMQ6AEwAQ#v=onepage&q=composicion%20planetas%20exteriores&f=false |fechaacceso=28 de septiembre de 2012 |edición=1 |año=1998|editorial=Cambridge Press |ubicación= |isbn=84 8323 110 7 |páginas=85}}</ref>
Mbyjajerety Kuarahy rehegua oguereko avei heta tenda oĩva ambue yvágamba'e ojeréva Kuarahy, oĩ pe [[Mbyjaveve Ku'asã]], [[Márte]] ha [[Húpiter]] mbytépe. Ha oĩ avei [[Kuiper Ku'asã]], Netunomboypýri, ko'ã mokõi yvága ku'asã oguereko heta yvágamba'e, [[mbyjajere michĩ]], [[Mbyjausuveve]] ha [[mbyjaveve]].▼
[[File:Protoplanetary-disk.jpg|thumb|400px|Ta'ãga omohechauka apu'a guasu ha popeno ojapo Mbyjajerety Kuarahy rehegua.]]
▲Mbyjajerety Kuarahy rehegua oguereko avei heta tenda
Mbyjajere Netúno ijeremboypýri oĩha [[Kuiper Ku'asã]] ha [[Apu'a ha'eño]], mokõi tenda ha'eha [[Yvágamba'e Netunomboypýri]] ha oguereko ipype heta [[y]], amoníako ha metáno. Umi tendápe oĩha irundy mbyjajere michĩ [[Haumea]], [[Makemake]], [[Eris]] ha [[Plutõ]], ymave oikéva va'ekue upe atýpe mbyjajere, ha ko'ãga katu ojehechakuaa ndaha'eiha peteĩ [[yvagakundahára]]. Umíva yvága mba'e kuéra imombyryvéva Netúnogui hérava avei Plutõrana, ha Seres avei, umíva heko apu'a.<ref>{{Cita web|año= 2008|autor=Últimas noticias del cosmos|título= Los planetas enanos serán plutoides|fechaacceso=28 de septiembre|añoacceso=2012|url=http://www.noticiasdelcosmos.com/2008/06/los-planetas-enanos-seran-plutoides.html}}</ref>
Oĩha avei, ambue mba'e michĩ ojeréva joa upe tendápe, heta [[Mbyjausuveve|jaguaveve]] hérava avei tataveve, [[Mbyjausuveverusu]] hérava avei Sentáuro, ha heta mba'eku'i ováva. Poteĩ mbyjajere ha mbohapy mbyjajere michĩ oguereko [[mbyja'e]] (jasýicha) ojeréva hese. [[Kuarahy yvytu]], peteĩ mba'esyry heko [[plasma]] oúva Kuarahýgua, ojapo peteĩ apu'a kambuchiguáicha ohupytu [[apu'a ha'eño]] peve. Pe [[Oort Arai]], oñeimo'ãva upépe oúva [[Mbyjausuveve|jaguaveve]] kuéra, ha'e mbyjajerety Kuarahy rehegua hembe'y, opytáva peteĩ [[áñolu]] imombyrykue.<ref>{{Cita web|año= 2012|autor=AstronoMia|título= La nube de Oort|fechaacceso=28 de septiembre|añoacceso=2012|url=http://www.astromia.com/solar/nubeoort.htm}}</ref>
== Ñehesa'ỹijo ha Jehecha ==
|