Diferencia entre revisiones de «Kuarahy Ypykatu»

Contenido eliminado Oñembojoapy marandu
Sin resumen de edición
Jehai 1:
[[Ta'ãnga:Solar sys.jpg|thumb|400px|Peteĩ ta'ãnga Mbyjajerety Kuarahy rehegua.]]
Pe '''Mbyjajerety Kuarahy rehegua''' ([[Karaiñe'ẽ]]:Sistema Solar) ha'e peteĩ mbyjajerety oĩva ñande [[Yvy]]. Oreko ipype umi [[Yvága mba'e|yvágamba'e]] aty ojeréva ha oñemohendáva mante peteĩ [[mbyja]], hérava [[Kuarahy]], pe mbyjajerety oúva héra.<ref>{{Cita web|año= 2012|autor=NASA|título= ¿Por qué giran los planetas alrededor del sol?| |fechaacceso=27 de septiembre|añoacceso=2012|url=http://spaceplace.nasa.gov/review/dr-marc-solar-system/planet-orbits.sp.html}}</ref>
'''Mbyjajerety Kuarahy rehegua''' ([[Karaiñe'ẽ]]:Sistema Solar) ha'e peteĩ mbyjajerety [[Mborevi Rape]] Arapyvore rehegua, Mbyjajerety Kuarahy rehegua oĩ [[Yvy]], [[Kuarahy]], [[Jasy]] ha opa mbyjajere ojeréva ko mbyja Kuarahy, oĩ avei heta mbyja'e ([[jasy]],[[fobos]],[[deimos]]) ha heta Mbyjajere Michĩ ([[Seres]] - [[Haumea]]).<ref>http://faustoreinaga.com/archivos_pdf/6_bien-comun-parte-A.pdf</ref><ref>http://www.solarviews.com/portug/solarsys.htm</ref>Mbyjajerety Kuarahy rehegua oguereko peteĩ mbyja ñónte, herava [[Kuarahy]], ha oguereko 8 mbyjajerekuéra ([[Mekurio]], [[Venus]], [[Yvy]], [[Márte]], [[Júpiter]], [[Saturno]], [[Urano]] ha [[Netuno]]). Ymave oikeva'ekue ko atýpe [[Plutõ]], ha ága katu ojehechakuaa ndaha'eiha petei [[yvagakundahára]]. Plutõ ha'e peteĩ [[mbyjajere michĩ]], Ceres (Seres), Makemake, Haumea, ha Eris ha'e avei mbyjajere michĩnguéra.<ref>http://www.solarviews.com/portug/solarsys.htm</ref>
Upe mbyja mbytégua, mbyjajerety imba'e tuichavéva (oreko ituichakue 99,85 % opa [[mba'era'ã|mba'era'ãgui]]),<ref>{{Cita web|año= 2001|autor=Michael Woolfson|título= The origin and evolution of the solar system|fechaacceso=27 de septiembre|añoacceso=2012|url=http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1046/j.1468-4004.2000.00012.x/abstract;jsessionid=1A3557AC7EF3CC6EEEFEB90BB6BB5504.d03t02|idioma=inglés}}</ref><ref>{{Cita web|año= 2011|autor=Jorge Ianiszewski Rojas|título= Curso de astronomía básica|fechaacceso=27 de septiembre|añoacceso=2012|url=https://docs.google.com/viewer?a=v&q=cache:SIEr5-xcWhwJ:circuloastronomico.cl/curso/univ/apuntes_sistema_solar.pdf+&hl=es&gl=ar&pid=bl&srcid=ADGEEShpDqzXhAxJioOBxo6EgSSnxpGwf31zoLRhKB0TtGcDbZj4NrZ0fuFkye8I2RDHfuT7ErL9C2k9tYEwS2maW0a12TldgYtr_ziQRcyu2HN01b3d49RV_xlLgtRzCmqJXR6YG1VA&sig=AHIEtbRDYyowenljUZB0P9aUvdBhVmBf0g|formato=PDF}}</ref><ref>{{Cita web|año= 2000|autor=Calvin J. Hamilton|título= El Sistema Solar|fechaacceso=27 de septiembre|añoacceso=2012|url=http://www.solarviews.com/span/solarsys.htm#comp}}</ref> ojapo ha omosẽ [[mbaretekue|imbaretekue]] guasuhápe [[ñembohykuepy]] rupive, [[tatavevýi]] ombohasa [[tataveve]] (''hidróheno'' ha ''élio''), mokõi [[Apỹi Kimi rehegua|eleménto]] tenondégua orekóva ipype. Mba'ekuaarã ojekuaavéva ko'ãga rupive, pe mbyjajerety Kuarahy rehegua ojejapo ha oñemohendámava umíva 4600&nbsp;sua ary guare, peteĩ arai guasuete imba'eku'íva ojehundíva va'ekuére. Opa mba'ekuéra hembyre ojapo peteĩ apu'a guasu ha popeno oñemohenda ha oñemboja'o opa [[mbyjajere|mbyjajerére]] ha ambuéva.<ref>{{Cita web|año= 2011|autor=Astronomía.com|título= Planetas del sistema solar|fechaacceso=27 de septiembre|añoacceso=2012|url=http://www.astromia.com/solar/planetas.htm}}</ref>
Mbyjajetety Kuarahy rehegua oĩ ko'ãgaite [[Arai Imbyjaitáva Apegua]], ha upe oĩva "[[Kambuchi Apegua]]" renda [[Jyva Oriõ]] pegua, arapyvore [[Mborevi Rape|Mborevi Rapépe]], umi 28&nbsp;000&nbsp;[[áñolu]] imbytégui oĩva.<ref>{{Cita web|año= 2010|autor=Cielo Sur|título= Un recorrido por nuestro Sistema Solar|fechaacceso=27 de septiembre|añoacceso=2012|url=http://www.cielosur.com/solsistem.php}}</ref>
 
Heta mba'égui ojeréva Kuarahy, opaite nunga imba'era'ã oĩva poapy [[mbyjajere|mbyjajerépe]] ojeréva apu'avy ha ñemohendapy.<ref>{{Cita web|año= 2000|autor=M Olmo R Nave|título= Plano Eclíptico|fechaacceso=27 de septiembre|añoacceso=2012|url=http://hyperphysics.phy-astr.gsu.edu/hbasees/eclip.html}}</ref>Irundy mbyjajere Kuarahy hi'aguĩvéva, imichĩvéva ave, [[Mekurio]], [[Venus]], [[Yvy]] ha [[Márte]], hérava avei [[mbyjajere itaembo|mbyjajere kuéra itaembo]], oguerekóva ipype [[ita]] ha [[kuarepoti]].<ref>{{Cita web|año= 2006|autor=Alejandra León Castellá|título= Los elementos en el sistema solar|fechaacceso=27 de septiembre|añoacceso=2012|url=http://www.cientec.or.cr/astronomia/articulos/elementos.html}}</ref><ref>{{Cita web|año= 2000|autor=Universidad Politécnica de Valencia|título= El Sistema Solar|fechaacceso=27 de septiembre|añoacceso=2012|url=http://www.upv.es/satelite/trabajos/pracGrupo1/sistema/solarsys.htm}}</ref>Ha mbyjajere Kuarahy imombyryvéva, [[Mbyjajere mba'etĩva]] hérava avei "Tuicháva Húpiteicha", ituichaveiterei mbyjajere itaembógui. Mokõiva ituichave, [[Júpiter|Húpiter]] ha [[Saturno|Satúyno]], oguerekóva ipype heta [[tataveve]] ha [[tatavevýi]]; umi [[Mbyjajere hypy'a|tuicháva hypy'a]], ha'e umíva hérava [[Urano]] ha [[Netuno]], oguerekóva ipype heta [[y]] hypy'a, amoníako ha metáno.<ref>{{cita libro |apellido= Ross Taylor |nombre= Stuart |título=Nuestro Sistema Solar y su lugar en el cosmos |url=http://books.google.com.ar/books?id=6Go-DDAzgNYC&pg=PA85&lpg=PA85&dq=composicion+planetas+exteriores&source=bl&ots=X8J0hBBuko&sig=JuUyjrmmd1IRzOBX-V88bVOxGAU&hl=es&sa=X&ei=VSdlUMTxKYfi0gGhrYGoAw&ved=0CDMQ6AEwAQ#v=onepage&q=composicion%20planetas%20exteriores&f=false |fechaacceso=28 de septiembre de 2012 |edición=1 |año=1998|editorial=Cambridge Press |ubicación= |isbn=84 8323 110 7 |páginas=85}}</ref>
Mbyjajerety Kuarahy rehegua oguereko avei heta tenda oĩva ambue yvágamba'e ojeréva Kuarahy, oĩ pe [[Mbyjaveve Ku'asã]], [[Márte]] ha [[Húpiter]] mbytépe. Ha oĩ avei [[Kuiper Ku'asã]], Netunomboypýri, ko'ã mokõi yvága ku'asã oguereko heta yvágamba'e, [[mbyjajere michĩ]], [[Mbyjausuveve]] ha [[mbyjaveve]].
[[File:Protoplanetary-disk.jpg|thumb|400px|Ta'ãga omohechauka apu'a guasu ha popeno ojapo Mbyjajerety Kuarahy rehegua.]]
Mbyjajerety Kuarahy rehegua oguereko avei heta tenda oĩvaorekóva ambue yvágambamba'e michĩ ojeréva Kuarahy, oĩ. peUpe [[Mbyjaveve Ku'asã]], [[oĩ mante Márte]] ha [[Húpiter]] mbytépe.apytépe, Haojogua umi aveimbyjajere [[Kuiperitaembo Ku'asã]],oguerekógui Netunomboypýri,heta ko'ãkuarepoti mokõiha yvágaita, ku'asã oguerekotendápe heta yvágamba'e,peteĩ [[mbyjajere michĩ]], [[Mbyjausuveve]] hahérava [[mbyjaveveSeres]].
Mbyjajere Netúno ijeremboypýri oĩha [[Kuiper Ku'asã]] ha [[Apu'a ha'eño]], mokõi tenda ha'eha [[Yvágamba'e Netunomboypýri]] ha oguereko ipype heta [[y]], amoníako ha metáno. Umi tendápe oĩha irundy mbyjajere michĩ [[Haumea]], [[Makemake]], [[Eris]] ha [[Plutõ]], ymave oikéva va'ekue upe atýpe mbyjajere, ha ko'ãga katu ojehechakuaa ndaha'eiha peteĩ [[yvagakundahára]]. Umíva yvága mba'e kuéra imombyryvéva Netúnogui hérava avei Plutõrana, ha Seres avei, umíva heko apu'a.<ref>{{Cita web|año= 2008|autor=Últimas noticias del cosmos|título= Los planetas enanos serán plutoides|fechaacceso=28 de septiembre|añoacceso=2012|url=http://www.noticiasdelcosmos.com/2008/06/los-planetas-enanos-seran-plutoides.html}}</ref>
 
Oĩha avei, ambue mba'e michĩ ojeréva joa upe tendápe, heta [[Mbyjausuveve|jaguaveve]] hérava avei tataveve, [[Mbyjausuveverusu]] hérava avei Sentáuro, ha heta mba'eku'i ováva. Poteĩ mbyjajere ha mbohapy mbyjajere michĩ oguereko [[mbyja'e]] (jasýicha) ojeréva hese. [[Kuarahy yvytu]], peteĩ mba'esyry heko [[plasma]] oúva Kuarahýgua, ojapo peteĩ apu'a kambuchiguáicha ohupytu [[apu'a ha'eño]] peve. Pe [[Oort Arai]], oñeimo'ãva upépe oúva [[Mbyjausuveve|jaguaveve]] kuéra, ha'e mbyjajerety Kuarahy rehegua hembe'y, opytáva peteĩ [[áñolu]] imombyrykue.<ref>{{Cita web|año= 2012|autor=AstronoMia|título= La nube de Oort|fechaacceso=28 de septiembre|añoacceso=2012|url=http://www.astromia.com/solar/nubeoort.htm}}</ref>
 
== Ñehesa'ỹijo ha Jehecha ==