Kuatiakatu

Kuatiakatu (karaiñe'ẽme: redacción) ha'e pe ñanerekombo'éva jahaikuaa hag̃ua temiandu kuatiáre, tove toguahẽ porã hekopete ha tahesakã tapicha omoñe'ẽvape.

Kuatiakatu jahupyty hag̃ua, tekotevẽ jajesareko ko'ã mba'ére:

• 1.1. Ñahendukuaava'erã mba'éicha oñe'ẽ ñande rapichakuéra.
• 1.2. Py'ỹi ñamoñe'ẽva'erã kuatiahaipyre ha arandukakuéra.
• 1.3. Ñahesa'ỹijo py'ỹi va'erã umi moñe'ẽrã.
• 1.4. Jahai meme va'erã jahupyty hag̃ua katupyry.
• 1.5. Ko'ẽ ko'ẽre ñambohetaveva'erã ñane ñe'ẽndy, ikatuha peve jaikuaava'erã umi ñe'ẽ pyahu oheróva mba'e pyahu.
• 1.6. Jaikuaava'erã ñe'ẽjoajungatu puru.

Kuatiakatu retepy ohechauka ñandéve mba'éichapa jaiporavova'erã umi ñe'ẽ ha ñe'ẽjoaju aty ikatukuaáva jaipuru ñambohasa hag̃ua temiandu. Kuatiakatu apytere ohesa'ỹijo umi temiandu oñembohasaséva.

Kuatiakatu iporã hag̃ua

Pe tembiapo oĩ hag̃ua hekopete tekotevẽ oñemoakã, oñembohete ha oñemohu'ãkuaa.

Tembiapo hesakã hag̃ua tekotevẽ ojepurukuaa ñe'ẽjoaju mbyky, ha avei umi kuatiakatu ta'ãnga'i (signos ortográficos). Upéicha avei tekotevẽ oñembohasa porã temiandu karaku.

Tembiapo iporã hag̃ua tekotevẽ jaipurukuaa ha jaipuru-meme umi ñe'ẽ ha ñe'ẽjoaju poravopyre ombohetia'e ha ombopy'arorýtava tapicha omoñe'ẽvape.

Ñemohenda

Mbohapýichag̃ua kuatiakatu oĩ:

• Marandu Kuatiakatu: Oñeha'ã ombohasa marandu, térã tembiasakue ojehuhaguéicha térã ojehuháicha, hesakã-haguáicha tapichakuérape temiandu oñembohasáva kuatiakatu rupive.

• Tembikuaaty Kuatiakatu: Ombohasa ñandéve ava kuaaty ha opaichag̃ua tembikuaa. Ko'ãichag̃ua tembiapópe oje-puru ñe'ẽ jeporekapyre, oje'e hag̃ua temiandu. Tekotevẽ ñanea-randu porã ñaikũmby hag̃ua umi ñe'ẽ ojepurúva umichahápe, yramo ñanderesareapa.

• Ñe'ẽporãhaipyre Kuatiakatu: Oñeha'ã ombohetia'e ha ombopy'arory upe omoñe'ẽvape, ha upevarã oipuru ñe'ẽporavopyre ñañandukuaa ha jahechakuaáva umi ñe'ẽpoty, mombe'u, ñoha'ãnga ha mayma tembiapo ñe'ẽporãhaipyre re-heguápe.

Kuatiakatu apópe tekotevẽva

Ojehekakuaava'erã umi temiandu ojekuaakaséva: Mba'épa ikatu ha'e ha mba'épa ha'ese oimeraẽ mba'ere. Oñemohendava'erã hekopete temiandukuéra: Mba'éichapa amohendakuaa upe aikuaakaséva?. Tekotevẽ tem-biapo iñakã, hete ha ipy. Oje'eva'erã temiandu poravopyre: Mba'éichapa am-bohasava'erã temiandu; ja'eporasevéramo, tekotevẽ ñañangare-ko porã mba'éichapa jahaíta umi temiandu. Mba'éichapa ambo-hasava'erã temiandu; ikatuhaguáicha tembiapo oguahẽ porã, hekopete ha tahesakã tapicha omoñe'ẽvape.

Kuatiakaturã Ñeñangareko

6.1. Ñe'ẽtéva avaite peteĩháme (Con verbos en primera persona): Kuatiakatu apohára omombe'u iñe'ẽme upe ojehúva. Ikatu he'i : “Yma che mitãme rohomiva'erã taita ndive ka'aguýre...”

6.2. Ñe'ẽtéva avaite mbohapyhápe (Con verbos en tercera persona): Ko'ápe katu kuatiakatu apohára oñemombyry ha omombe'u ambue hapicha omombe'úva chupe. Ikatu he'i: “Che angirũ, karai Chive, omombe'u chéve ymáma ojoguahague hogarã. Upépe oikókuri hembireko ha ita'yrakuéra ndive...”

6.3. Ysaja Mbohasapyrépe (Forma Directa): Umi oñomongetá-va he'i hikuái peteĩteĩ iñe'ẽjoaju. Ikatu he'i: “Ha uperõ apu'ã, ha ha'e aháta ko'erõ nde rógape” Kalo ohendúvo upéva, osẽ ombo-hovái: “Néi, upéicharõ roha'ãrõta tereremíre”.

6.4. Ysaja Mbohasapyre'yme (forma indirecta): Kuatiakatu apohára omombe'u umi hembiapópe oñomongetáva remiandu. Ikatu he'i: “Ohasa umi ary, ha karai Vito oikónte gueterei oñemo-ñe'ẽ hapichakuérape, jahechápa ndohóipa hendive Ka'aguasúre. Iñirũnguéra katu ombohovaimiva'erã ichupe ndai-katuiha...”

Mmba'éichpa jahaikuaa

• 7.1. Ta'ãngahai (descripción)
• 7.2. Ñemombe'u (narración)

7.1. TA'ÃNGAHAI Ta'ãngahai oha'ãnga ñe'ẽ rupive opa mba'e, tekove térã tembiasakue; hekopete, ha hekohápe. Ñaha'ãngakuaa opa mba'e ñañandúva térã ñañandukuaáva, hekotee térã heko-tee'yva. Ndaha'éi mba'e, tekove térã tembiasakue añónte umi ñaha'ãngakuaáva, ikatu avei ñaha'ãnga umi temiandu, kerayvoty ñanemba'e térã ambue tapichakuéra mba'éva. Ta'ãngahai ikatu ohechauka peteĩ mba'e omyi'ỹva térã katu omýiva.

Ta'ãngahai techapyrã

“Platéro niko michĩ, haguepa, haviju apesyi asy, hu'ũmbávaicha pe ijape, ha'etevaichavoi mandyjúgui ijapopyre; naikanguévaicha. Umi hesa hũ mimbi mante hatã ndijavýi mokõi lembu itaverahũgui (cristal negro) ijapopyre.”

(“Platéro ha che”-gui oñenohẽva'ekue, Lino Trinidad rembiapokue)

7.2. ÑEMOMBE'U

Ñemombe'u ohechauka umi mba'e ojehúva, añetegua térã japugua. Ñemombe'u oĩ porã hag̃ua kuatiakatu apohára oñeha'ãmbaiteva'erã ohechauka hekopete upe hemiandu. Omo-hesakãporãva'erã mba'e, mávapa, mba'éicha, mamo, araka'e, mboy térã mba'érepa ojehu upe omombe'úva.

Ñemombe'u techapyrã

“Che távape niko oikova'ekue peteĩ karai hérava Cecilio Ramírez. Chupe ojehechauka ha ombotavyraíkuri Jasy Jatere. Peteĩ pyhareve asaje oĩ jave kokuépe, ita'ýra Joaquín ndive, oñandúndajesapy'a oñatõirõ chupe ijatukupéguio peteĩva; ha jeko oimo'ãgui ita'ýraha upe oñatõiva chupe, osẽraka'e he'i: “Nangána Joaquín, anivéna upéicha”, ha omaña'ỹ rehe ijatukupe gotyo ombojoapyjey hembiapo. Upéi, oñandujey máva ipojáiramo ijati'ýre, ha oimo'ãjeygui ita'ýra Joaquín oñembohoryseha hese, ojere ha oporoja'óta jave... ojuhu upépe peteĩ mitã'íme, ndaje iñakãrague sa'yju, ipire morotĩ ha oguereko ipópe peteĩ pokoka (bastón) joguaha. Karai Cecilio oporandu ichupe: “Ndépiko máva”, ha ndaje mitã'i nombohovái mba'eve ichupe, vaicha ku iñe'ẽngúva. Uperiremínte upe mitã'i oñepyrũ oguata, ha katu, hapykuéri oipykúi avei karai Ceciclio. Ohorei hapykuéri, ha heta oguata rire, oñeñandujeýsapy'a peteĩ karaguataty guasu mbytetépe, oĩva peteĩ yvyty (cerro) mboypýri, mombyrýva hóga ha ikokuégui. Karai Cecilio jepéramo osẽse upégui, ndaje ndaikatúikuri ha oikarãimbátagui ichupe karaguata, upémarõ, oñepyrũ osapukái ha ohendu hikuái chupe mbohapy karai chokokue omba'apóvahina upérupi. Heta oñeha'ã rire hikuéi, ha'ekuéra oguahẽ karai Cecilio oĩha meve, ha onohẽ ichupe upégui. Karai Cecilio oikuaa'y ha oñeñandu'ỹre, hetaiterei oguatákuri upe mitã rapykuéri; ha amo hapópe, ojejuhúkuri karaguatatýpe. Peichaite jekoraka'e oiko upe mba'e. Jasy Jatere rembiapokue ndaje”.

(“Jasy Jatere karaguatatýpe”, David A. Galeano Olivera ohaiva'ekue).

Kuatiakatu Opaichag̃ua

1. Kuatiañe'ẽ (carta)
2. Ñe'ẽsyry (discurso)
3. Kuatiañe'ẽ'i (esquela)

Kuatiañe'ẽ

Ha'e marandu mbohasaha itujavéva. Kuatiañe'ẽ ha'e avei upe mba'e omoaguíva tapichakuérape ikatu'ỹva oñomongeta ojovake térã pumbyry rupi.

KUATIAÑE'Ẽ RETEPY

1.2.1. Mo'akã (Encabezamiento)

• 1.2.1.1. Tenda ha arange
• 1.2.1.2. Mávape ohejai ha moõpa oiko
• 1.2.1.3. Maitei'ypy

1.2.2. Hetepy (Texto o cuerpo)

• 1.2.2.1. Ñe'ẽ'apesã ñepyrũgua
• 1.2.2.2. Ñe'ẽ'apesã marandugua
• 1.2.2.3. Ñe'ẽ'apesã pahag̃ua

1.2.3. Mohu'ã (Cierre)

• 1.2.3.1. Maiteipaha
• 1.2.3.2. Teraguapy

1.3. TECHAPYRÃ

• Mo'akã
• Tenda ha arange

Paraguay, 23 jasyporundy 2000

Mávape ohejai ha moöpa oiko

Karai

Peru Ferreira Gómez, Motenondehára
Mbo'ehao “José Gaspar Rodríguez de Francia”
Táva Aregua, Paraguay Retä

Maitei'ypy

Karai katupyry ha marangatu:

Hetepy

Ñe'ẽ'apesã ñepyrũgua

Tuicha vy'a reheve ahai ndéve ko kuatiañe'ẽmi ñepyrũrãme romomai hag̃ua ha upekuévo amombe'u hag̃ua ndéve mba'éichapa ohohína che ñemoarandu ajapova'aína ATENEO DE LENGUA Y CULTURA GUARANÍme.

Ñe'ẽ'apesa marandugua

Reikuaaháicha amohu'ã rire che ñemoarandu mitãrusumbo'ehaópe niko añepy'amongetákuri mba'épa ajapokuaa che rekovégui ha heta rire aiporavo ko mbo'esyry Guarani Ñe'ẽ Mbo'éhararã. Ko'ága ahaívo ndéve ko kuatia-ñe'ẽ chemandu'ákuri mba'éichapa hetaite reporandu'akue chéve mba'érepa aiporavo ko mba'e kóva. Ha péina ko kuatiañe'ẽme, mbykymi jepe, ambohováita ndéve.

Nde ha che jaikuaa porã mba'éichapa heta ára ñane retãme ojepurúkuri españa ñe'ẽ año oñehekom-bo'egua'u hag̃ua ñane retãyguápe ha upe mba'e ojejapóvo mba'eve ndojehupytýikuri, hetahetave uvei umi oñemoarandu'ỹva térã katu umi ohejareíva mbo'ehao nahesakãigui chupekuéra umi mba'e ome'ẽva. Ága katu, oñembo'évo mitãme iñe'ẽteépe -Guarani térã Castellano- jahechakuaa mba'éichapa ha'ekuéra añetehápe oñembokatupyry ha iñarandu ñepyrũ hikuái. Ko'ã mitã oñehekombo'éva Guarani ñe'ẽme niko hetia'e, hekorory ha imarangatuve hesakãgui chupekuéra umi mba'e ome'ẽva. Ha upéi -osẽvo mbo'ehaógui ha oguahẽvo hogakuérape- ojehu upe iporãvéva. Umi mitã oikũmbýgui umi mbo'epy pyahu ome'ẽva'ekue upe árape, ohekombo'e -ha'ekueraháma- hogayguakuérape.

Amombe'úvo ndéve ko che remiandu oiméne hesakãmive ndéve mba'érepa añemoarandu Guarani ñe'ẽme. Ága ae ha'ekuaa ndéve añeñanduporãha ikatútagui aipotyvõ tekombo'e rupive ñane retãme. Ndaipóri ambue tape, upévare ha'ekuaa avei ndéve avañe'ẽ rupive ikatutaha ñamotenondeve ñane retãme.

Ñe'ẽ'apesa pahag̃ua

Amondohóvo ko che remiandu, ajerure Túpame oñangareko hag̃ua nderehe ha nde rogayguáre ha tomyanyhẽ pende rekove vy'a, tesãi ha mborayhúgui.

Mohu'ã

Maiteipaha

Nemomaitei py'arorýpe

Teraguapy

Porfiria Trinidad

HE'ISÉVA

Ha'e marandu mbohasaha itujavéva. Kuatiañe'ẽ ha'e avei upe mba'e omoaguíva tapichakuérape ikatu'ỹva oñomongeta ojovake térã pumbyry rupi.

KUATIAÑE'Ẽ RETEPY

1.2.1. Mo'akã (Encabezamiento)

• 1.2.1.1. Tenda ha arange
• 1.2.1.2. Mávape ohejai ha moõpa oiko
• 1.2.1.3. Maitei'ypy

1.2.2. Hetepy (Texto o cuerpo)

• 1.2.2.1. Ñe'ẽ'apesã ñepyrũgua
• 1.2.2.2. Ñe'ẽ'apesã marandugua
• 1.2.2.3. Ñe'ẽ'apesã pahag̃ua

1.2.3. Mohu'ã (Cierre)

• 1.2.3.1. Maiteipaha
• 1.2.3.2. Teraguapy

1.3. TECHAPYRÃ

• Mo'akã
• Tenda ha arange

Paraguay, 23 jasyporundy 2000

Mávape ohejai ha moöpa oiko

Karai

Peru Ferreira Gómez, Motenondehára
Mbo'ehao “José Gaspar Rodríguez de Francia”
Táva Aregua, Paraguay Retä

Maitei'ypy

Karai katupyry ha marangatu:

Hetepy

Ñe'ẽ'apesã ñepyrũgua

Tuicha vy'a reheve ahai ndéve ko kuatiañe'ẽmi ñepyrũrãme romomai hag̃ua ha upekuévo amombe'u hag̃ua ndéve mba'éichapa ohohína che ñemoarandu ajapova'aína ATENEO DE LENGUA Y CULTURA GUARANÍme.

Ñe'ẽ'apesa marandugua

Reikuaaháicha amohu'ã rire che ñemoarandu mitãrusumbo'ehaópe niko añepy'amongetákuri mba'épa ajapokuaa che rekovégui ha heta rire aiporavo ko mbo'esyry Guarani Ñe'ẽ Mbo'éhararã. Ko'ága ahaívo ndéve ko kuatia-ñe'ẽ chemandu'ákuri mba'éichapa hetaite reporandu'akue chéve mba'érepa aiporavo ko mba'e kóva. Ha péina ko kuatiañe'ẽme, mbykymi jepe, ambohováita ndéve.

Nde ha che jaikuaa porã mba'éichapa heta ára ñane retãme ojepurúkuri españa ñe'ẽ año oñehekom-bo'egua'u hag̃ua ñane retãyguápe ha upe mba'e ojejapóvo mba'eve ndojehupytýikuri, hetahetave uvei umi oñemoarandu'ỹva térã katu umi ohejareíva mbo'ehao nahesakãigui chupekuéra umi mba'e ome'ẽva. Ága katu, oñembo'évo mitãme iñe'ẽteépe -Guarani térã Castellano- jahechakuaa mba'éichapa ha'ekuéra añetehápe oñembokatupyry ha iñarandu ñepyrũ hikuái. Ko'ã mitã oñehekombo'éva Guarani ñe'ẽme niko hetia'e, hekorory ha imarangatuve hesakãgui chupekuéra umi mba'e ome'ẽva. Ha upéi -osẽvo mbo'ehaógui ha oguahẽvo hogakuérape- ojehu upe iporãvéva. Umi mitã oikũmbýgui umi mbo'epy pyahu ome'ẽva'ekue upe árape, ohekombo'e -ha'ekueraháma- hogayguakuérape.

Amombe'úvo ndéve ko che remiandu oiméne hesakãmive ndéve mba'érepa añemoarandu Guarani ñe'ẽme. Ága ae ha'ekuaa ndéve añeñanduporãha ikatútagui aipotyvõ tekombo'e rupive ñane retãme. Ndaipóri ambue tape, upévare ha'ekuaa avei ndéve avañe'ẽ rupive ikatutaha ñamotenondeve ñane retãme.

Ñe'ẽ'apesa pahag̃ua

Amondohóvo ko che remiandu, ajerure Túpame oñangareko hag̃ua nderehe ha nde rogayguáre ha tomyanyhẽ pende rekove vy'a, tesãi ha mborayhúgui.

Mohu'ã

Maiteipaha

Nemomaitei py'arorýpe

Teraguapy

Porfiria Trinidad

Kóva niko ñe'ẽpyahã ñe'ẽngatu rupive. Ojapóva ñe'ẽsyry oñeha'ãne ikatuha peve omoinge hemiandu hapicha -ohendúva- apytu'ũme.

ÑE'ẼSYRY RETEPY

• 2.2.1. Ñe'ẽ'ypy: oñemboja'o mokõi vorépe
• 2.2.1.1. Renduhára: máva mávapa mbohupakuéra.
• 2.2.1.2. Moñepyrũ: mba'épa upe oñemomba'eguasúva.
• 2.2.2. Tete: ñe'ẽsyry hypy'ũveha.
• 2.2.3. Mohu'ã: ñe'ẽ paha omoguahẽva ijapýpe ñe'ẽsyry.

TECHAPYRÃ

Ñe'ẽ'ypy

Renduhára

• Mbo'ehára Kalo Gómez, Mitãmbo'ehao “Pedro Moliniers” motenondehára,
• Mbo'ehára Porfiria Zarza, Mitãrusumbo'ehao “Cecilio Báez” motenondehára,
• Mbo'eharakuéra mokõive mbo'ehaopegua,
• Temimbo'ekuéra mitã ha mitãrusúva,
• Sy ha tuvakuéra, ha
• Mayma ñande atýva.

Moñepyrũ

Vy'a ha mborayhupópe ñande aty ñane mbo'ehao ko-rapýpe, ko pyhareve porãite ijojaha'ỹvape, ñamomorãvo ñane ñe'ẽ Guarani ára.

Tete

Jaikuaaháicha heta ára ñane ñe'ẽ Guarani oiko otyryry ko ñane retãme, oĩgui heta tapicha ñaña oñeha'ãva'ekue ára ha pyharépe ojuka ichupe. Ñande sy ha ñande ru heta jey ojehovapete ha ojejurupeteva'ekue oipuruhaguére avañe'ẽ, ỹramo katu upehaguére oñesũmiva'erã hikuái, toryjápe, itaku'i térã mbokaja pire ku'i ári. Oĩ avei umi oñemongavajukakuaava'ekue Guaraníme oñe'ẽhaguére ha sa'ive jave katu ojehe-rómi chupekuéra “guarángo”. Upéicha avei ndikatúi ojepuru ñane avañe'ẽ mbo'ehaópe térã atykatehápe. Ijuruky'ávante umi Guaraníme oñe'ẽva.

Opa umi mba'ére heta ñande rapicha ndohayhúi ñane avañe'ẽ oimo'ãgui ha'eha mba'e vai térã katu ombotavyvéva mitãme iñemoarandúpe. Heta ára ñane ñe'ẽ oiko ñeroyrõme, otyryry ápe ha pépe ha jepevémo ohasa umi mba'e vaietáre, ne'irãnte omano, vaicha ku oikuaáporãva oguahẽtaha ára pyahu ichupe guarã.

Ha upéicha che irũnguéra. Péina, ñande ñaiméva ko mbo'ehao korapýpe ko aty porãitépe, ha'ehína umi ñamoĩva ñande ati'y jagueroguatávo avañe'ẽ tape pyahu ha ikarẽ'ỹva rehe. Ko'ápe ñaime umi jajepytasóva kyhyje'ỹre -ha jahayhú-gui añetehápe opa ñane retã mba'éteéva- ja'e ha ja'étava taha'eha'épe ñamba'apotaha vy'a ha kane'õ'ỹre ñane ñe'ẽ teetére, anive hag̃ua araka'eve avave oñembohoryve hese.

Heta ára ohasa ha Guarani ñe'ẽ nomanói. Ára ha ára ohasávo jahecha mba'éichapa oñemboheko pyahujey, oñe-mombarete, oñemomarangatu, ha peichahápe hekove rosã.

Jahecha ko'ága mba'éichapa oike avei mbo'ehaópe, mitã ha mitãrusu apytépe ombohetia'e, ombovy'a ha omoa-randu añetetévo ichupekuéra. Mitã ymaveguare, españa ñe'ẽmente oñemoarandugua'úva niko hi'otĩ, ijurujái ha hovay-vámi; ndovy'ái mbo'ehaópe nahesakãigui ichupe mba'eve.

Mitã agagua katu iñambue, oñemoarandúgui Guarani ñe'ẽme, iñe'ẽteépe. Ha'e opuka, ipy'arory, ovy'a mbo'ehaópe, ombohovái mbo'ehára porandumimi katupyrýpe ha osẽ rire mbo'ehaógui ha oguahẽvo hogamíme ojapo upe mba'e iporãvéva, oguapýgui isy ha itúva ndive oñemongeta kyre'ỹ ha mborayhu pa'ũme, omombe'úvo chupekuéra umi mba'e porãita ome'ẽva'ekue mbo'ehaópe. Pehechakuaápa che irũnguéra mba'éichapa ñande ra'y ha ñande rajykuéra hekovesãsõsapy'a. Péina hasypeve oguahé upe ára ymaitéma ñaha'ãrõva'ekue, ikatuhahápe jahecha heta ñande rapicha iñaradu añetetéva, ojapóvo mba'e porã ñane retãre ha ohechaukávo opavavépe ápe oĩha heta hekoarandúva.

Motenondehára, mbo'ehára, temimbo'ekuéra, sy, tuva ha mayma ñande atýva: Jahechakuaaháicha Guarani ñe'ẽ hekove pyahúma, iñapysẽma ichupe ko'ẽ pyahu, ko'ẽ porã, ko'ẽ jojaha'ỹ, ko'ẽ imarangatúva; oĩma avei heta kuimba'e ha kuña arandu, mitãrusu ha mitãmimi ohayhu añetéva ichupe, ha oñeha'ãtava opaite ára omba'apo hayhupápe, ikatuha-guáicha ojekuaaporãve, ojehayhuve, ojepuruporãve ha taite-nondeve ñane retãme.

Peteĩ mba'énte ajerurese peẽme: aníke ñanekane'õ ha jajepytasóke ojoykére ñamotenondeve hag̃ua ñane avañe'ẽ

Mohu'ã

Amoguahẽvo hu'ãme che ñe'ẽsyrymi, ame'ẽ peẽme che aguyjevete hypa'ỹva cherenduhaguére, ha ajerure Tupã ha Tupãsýme omyehyhẽ hag̃ua pende rekove vy'a, mborayhu ha tesãigui, ha tome'ẽ avei ñane avañe'ẽme tekove puku. Aguyje maymávape.

Kuatiañe'ẽ'i

Péva hína marandu mbohasaha mbykyvéva jajapóva jehai rupi, jaipuru ñamba'ejerure téra oñembohováivo temiandumimi. Hesakä, ipya'e ha mbyky.

• 1. Mávape ojehai,
• 2. Hetepy,
• 3. Maitei paha,
• 4. Teraguapy, ha
• 5. Tenda ha arange.

TECHAPYRÃ

Chive:

Aipota reipurukami chéve -ikatútarõ- nde kuatiahai mbo'ehaopegua. Aipurupa vove ombojevýta ndeve.

Maitei horyvéva ndéve.

Kame.

Paraguay, 02 jasypokõi 2039.

Fuentes

• Por David Galeano Olivera (ATENEO DE LENGUA Y CULTURA GUARANI)