Mba'éichapa, tereguahẽporãite
Pohanokuaa Rokẽndusúpe

Pohanokuaa niko pe tembikuaaty oipyguaráva mba'asy yvypóra retépe ha mymbakuérape, ohechauka mba'éichapa ikatu ojejoko mba'asy ha mba'éichapa ikatu ñaneresãi jey. Pohanokuaa rupive yvypóra okuera ha hesãi porãve. Ojehero pohanohára umi oñemoarandúva pohanokuaáre ha tasyo hína omba'apohápe hikuái.


Mba'e reikuaaverã

Tesãi

Tesãi niko yvypóra reko ha rete oiko hekópe. He'iseháicha Tesãi Arapygua Atyguasu, tesãi hína ndaha'éi hasy'ỹnte ha mba'asy'ỹnte, tesãi niko he'ise yvypóra ipireporãmbávo, hete, iñapytu'ũ ha ijokupyty oiko hekopetévo. Yvypóra rete nahesãiramo, oje'e hasyha ha imba'asýva. Ñaneresãi hag̃ua jaiko va'erã upéicha:

  • Jakaru porã: yvypóra niko ho'u porã va'erã, oikotevẽ y satĩ, tembi'u omombaretéva ha ombokakuaáva, tembi'u opaichagua. Ndokarueterei va'erã hesãi porã hag̃ua.
  • Ñamongu'e ñande rete: naiporãi yvypórape opyta oku'e'ỹre, jetepyso niko mba'e porãitéva yvypórape, omoporã hete ha iñapytu'ũ. Yvypóra omongu'e va'erã hete opa ára, heta mba'asy ojehapejoko upéicha, oke porãve ha hete omba'apo porãve. Naiporãi oguapyitéva, ndoguatáiva ha noñembosaraimíriva.
  • Opytu'u porãvo: mba'eguasuite yvypórape opytu'umi ára ha ára, upéicha niko ipy'arory, ipireporã ha ipy'ajopy'ỹ.
  • Ñañemopotĩ porã: heta mba'e ojejapo arã óga ha tenda ambuéva ipotĩrã, yvypóra omopotĩ porã arã hendakuéra upéicha ndaipóri tymbachu'i ha mba'e ky'a ambuéva ogueraháva mba'asy. Oñemopotĩ avei, ojahu va'erã ha ojepoheimeme va'erã havõ ha ýre, iñakãjohéi porã ha ojohéi avei hãi ha ijuru. Yvypóra rete ipotĩrõ, ojokóta heta mba'asy.
  • Ñañangareko ñane apytu'ũre: iñakã reko iporãite va'erã, ipy'aguapy ha ipy'apytu'u hag̃ua, oĩgui heta mba'asy oñepyrũva apytu'ũme. Ára ha ára ojehechauka heta mba'e oporombopy'apýva, upévare yvypóra iñakãguapy arã ha opytu'u porã arã.

Eikuaave...

Tembiasa

COVID-19 ñemosarambi guasu niko pe koronavíru mba'asy tuichavéva oñepyrũ oñemosarambi oparupi jasypakõi 2019-pe, ko COVID-19 niko peteĩ mba'asy vai pyahu peteĩva pe koronavíru atýgui ome'ẽva. Ojehecha peteĩháme oñepyrũ táva Wuhan-pe jasypakõi 2019-pe, tetãvore Hubei itavusu, Chína retãme, upépe ojehecha tapichakuére ipytuhẽ asy ha ndojeikuaái mba'érepa. Haimete opavave umi hasýva omba'apo térã oiko aguĩ umi omba'ápova Piraro'o Ñemuha Guasúpe Wuhan Táva pegua. Tesãi Arapygua Atyguasu (OMS) ohechakuaa ára 11 jasyapy 2020-pe oikoha ko mba'asýgui ñemosarambi guasu oparupi.

Ára 6 jasypoteĩ ary 2022 meve, oñemomarandu oikoha amo 535 sua hasýva 260 tetãme ha yvy pehẽnguépe, amove 6.320.861 omanóva. Upéicha avei, jasypoteĩ 2022 aja oĩma 5.180.000.000 tapicha orekómava vakúna ojokokuaáva koronavíru, péva hína 66% opaite tekovégui ko yvy ápe ári. OMS he'i amo 10 % opaite tapichakuéragui hasýmava ko mba'asýgui, jasypa 2020-pe (upéicha he'ise amo 780 sua tapicha hasýmava), oparupi oĩgui hetaite nomombe'úiva hasyha térã hasyhague.

Ko víru héra koronavíru oñemosarambi jepe tapicha tapicháre, tenondeite oñemuasãi juruaysy michĩ sa'i ohypýi, juru rendy osẽva hasýgui oñe'ẽvo, hu'úvo, iñatĩávo térã iñambúvo.Oñemosarambi pya'eve tapichakuéra oiko oñondive peteĩ tendápe, ikatu avei oñemuasãi japokóvo mba'e oimeraẽva iky'áva ha upéi japoko ñande jurúre, ñande resáre térã ñane tĩre. Víru oñemohenda yvypóra retépe 5 ára aja, oiméne ikatu hi'are mokõi térã amo 14 ára aja. Tapicha hasýva katuete iñakãnundu, hu'u ha ipytuhẽ asy. Umi mba'asy ambuéva ikatu oiko COVID-19 rehe niko neumonía, pytuhẽ mba'asy vai ha sepsis.

Eikuaave...

Kuatiarogue ambuéva


Okẽndusu ambuéva
Arandupy rokẽndusu Marandeko rokẽndusu Yvyapekuaa rokẽndusu Tekovekuaaty rokẽndusu Tembikuaaty rokẽndusu Papapykuaa rokẽndusu Mbyjakuaa rokẽndusu