Kuatia Ñepyrũha
(Ojegueraha jey Portada guive)
Kuatiarogue Poravopyre
Kuarahy Ypykatu ha'e peteĩ mbyja ypykatu oĩhápe ñande Yvy. Oreko ipype umi yvága mba'e aty ojeréva ha oñemohendáva mante peteĩ mbyjáre, hérava Kuarahy, pe mbyja ypykatu oúva héra. Upe mbyja mbytegua, mbyja ypykatu imba'e tuichavéva (oreko ituichakue 99,85 % opa mba'era'ãgui), ojapo ha omosẽ imbaretekue guasuhápe jehe'a mbytegua rupive, tatavevýi ombohasa tataveve (idróheno ha élio), mokõi eleménto tenondégua orekóva ipype. Mba'ekuaarã ojekuaavéva ko'ág̃a rupive, pe Kuarahy ypykatu ojejapo ha oñemohendámava umíva 4600 sua ary guare, peteĩ arai guasuete imba'eku'íva ojehundíva va'ekuére. Opa mba'ekuéra hembyre ojapo peteĩ apu'a guasu ha popeno oñemohenda ha oñemboja'o opa yvórare ha ambuévare. Kuarahy Ypykatu oĩ ko'ag̃aite Arai Imbyjaitáva Apegua, ha upe oĩva "Kambuchi Apegua" renda Jyva Oriõ pegua, tapiryja Mborevi Rapépe, umi 28 000 ary tembipe imbytégui oĩva.
Heta mba'égui ojeréva Kuarahy, opaite nunga imba'era'ã oĩva poapy yvórape ojeréva apu'avy ha ñemohendapy. Irundy yvóra Kuarahy hi'aguĩvéva, imichĩvéva ave, Mekúrio, Mbyja Ko'ẽ, Yvy ha Jasytata Guasu, hérava avei yvorakuéra itaguigua, oguerekóva ipype ita ha kuarepoti. Ha yvóra Kuarahy imombyryvéva, yvóra mba'etĩva hérava avei "Ituicháva Húpitericha", tuichaitereive yvóra itaguiguágui. Mokõiva ituichave, Húpiter ha Satúyno, oguerekóva ipype heta tataveve ha tatavevýi; umi tuicháva hypy'a, ha'e umíva hérava Yvaja ha Yrarýi, oguerekóva ipype heta y hypy'a, amoniáko ha metáno. Kuarahy ypykatu oguereko avei heta tenda orekóva mba'e michĩ ojeréva Kuarahy. Upe Tajave Ku'asã, oĩ mante Jasytata Guasu ha Húpiter apytépe, ojogua umi yvóra itaguigua oguerekógui heta kuarepoti ha ita, ku tendápe oĩ peteĩ yvóra michĩ hérava Seres. Yvóra Yrarýi ijeremboypýri oĩha Kuiper Ku'asã ha Apu'a ha'eño, mokõi tenda ha'eha Yvága mba'e Yraryimboypýri ha oguereko ipype heta y, amoniáko ha metáno. Umi tendápe oĩha irundy yvóra michĩ Haumea, Makemake, Eris ha Plutõ, ymave oikéva va'ekue upe atýpe yvóra, ha ko'ãga katu ojehechakuaa ndaha'eiha peteĩ yvóra. Umi yvága mba'ekuéra imombyryvéva Yrarýigui hérava avei Plutõrana, ha Seres avei, umíva heko apu'a.
Ta'anga poravopyre
Ojehuva'ekue 20 jasyrundy jave
- 1889.— Heñói Adolf Hitler, canciller Alemáña nási pegua.
- 1935.— Heñói Mario Camus, ta'angamýi motenondehára Epáña megua.
- 1985.— Omano Charles Francis Richter (ta'angápe), yvyryrýi rembikuaahára Amérika Retãvorekuéra Joaju pegua.
- 1993.— Omano Mario Moreno, Cantinflas, ñoha'ãngahára oporombopukáva Méhiko pegua.
- 2004.— Amérika Retãvorekuéra Joajúpe, NASA omboveve peteĩ mba'yru ojererã Yvýre hérava Gravity Probe B, oikuaa hag̃ua iñañetépa mokõi mba'e pe mba'ekuaarã joguerahaviárava pavẽ rehegua, ojapo Einstein.
Reikuaápa...
… karai Isaac Newton (ta'angápe), herakuãite peteĩ tembikuaatyhára katupyryvéva ramo, oñemoarandu avei pe alkímia rehe ha oguereko hógape heta aranduka oñe'ẽva alkímia rehegua.
… ikatu jahecha ñande resa añónte rupive pe Thiomargarita magnifica, techa mbotuichaha jeporu'ỹre, upéva hína pe vakytéria ituichavéva.
… sa'ary XIX jave, karai Simón Bolívar-gui oiko irundy tetã mburuvicha ramo Ñemby Amérika-pe?
… ára 14 jasyapy jave, ojegueromandu'a Pi ára, ojoguaitégui mba'éichapa ojehai papapy π (3,14) ha ojehai pe arange amo Tetãvore Joapykuérape (3/14).
… Poyvi Paraguái ijojaha'ỹ ha'anga mokõivagui, tenondépe he'íva "República del Paraguay" (palma ha olivo ojejokuáva iguýpe, peteĩ mbyja sa'yju mimbíva apu'a hovy mbytépe), hapykuépe he'íva "Paz y Justicia" (peteĩ leõ ha peteĩ gorro frigio).
| Tembiapokuéra ambuéva | ||
|
Vikipetã oiko Wikimedia rupive, aty viruremimono'õ'ỹva omboguatáva tembiapokuéra hekosãsóva heta ñe'ẽme:
| ||
