Ñe'ẽ omýiva hendágui

ÑE'Ẽ OMYI'Y HA OMÝIVA HENDÁGUI, GUARANÍME (CONSTRUCCIONES FIJAS Y MÓVILES DEL GUARANI)

  • Ñe’ẽ omyi’ỹva hendágui (construciones fijas)
  • Ñe’ẽ omyi’yva hendágui (construciones fijas)

ÑE’Ẽ OMYI’YVA HENDÁGUI

jehaijey
  • 1.1. Moteĩva omyi’ỹva puru (construcciones de los determinativos fijos)
  • 1.2. Mba’ejára renda puru (construcción del genitivo)
  • 1.3. Teroja tekome’ẽva puru (construcción de los adjetivos calificativos)
  • 1.4. Ñe’ẽriregua puru (construcción de las Posposiciones)

Moteĩva omyi’ỹva puru

jehaijey

Ápe oike umi teroja moteĩva: techaukarã, mba’éva, papapýva ha kuaa’ỹva puru. Ava nomýiri hendágui. Katuete ojepuru ha ojehaiva’erã tero mboyve ñe’ẽjoajúpe.

Techapyrã:

Ja’ekuaa:

  • Ko mitã iñakuã
  • Che róga morotĩ
  • Mbo’esyry mbohapyhápe aime

Ndaja’ekuaái:

  • Mitã ko iñakuã
  • Róga che morotĩ
  • Mbohapyha mbo’esyrýpe aime

Jesarekopyrã: Teroja moteĩva papapy papyháva añoite, teroja moteĩva apytépe, oñemohendáva tero rire. Techapyrã: Mbo’esyry mbohapyha.

Mba’ejararenda puru

jehaijey

Ko’ápe mba’ejararaẽ oje’e ha ojehai ha upei ae mba’eguerekopy.

Techapyrã:

Guaraníme: Peru ra’y oguata ha’eño
(Pedro hijo camina solo)
Castellano-pe: El hijo de Pedro camina solo
Guaraníme: Chive rembireko ndoúikuri
(Silverio esposa no vino)
Castellano-pe: La esposa de Silverio no vino

Teroja tekome’ẽva puru

jehaijey

Teroja tekome’ẽva katuetei ohova’erã tero rire.

Techapyrã:

Ja’ekuaa:

  • Pe karai marangatu ohóma
  • Umi mitã akãhatã ndokéi

Ndaja’ekuaái:

  • Pe marangatu karai ohóma
  • Umi akãhatã mitã ndokéi

Ñe’ẽriregua puru

jehaijey

Ñe’ẽriregua -iñe’ẽpehẽtei ha iñe’ẽpehẽ’etáva- ojepuru ha ojehai jave, katuete ohova’erã peteĩ ñe’ẽ rire.

Techapyrã:

Ja’ekuaa:

  • Che aha ógape
  • Kame oho ojogua hagua peteĩ jopói

Ndaja’ekuaái:

  • Che aha pe óga
  • Kame oho hagua ojogua peteĩ jopói

ÑE’Ẽ OMÝIVA HENDÁGUI

jehaijey
  • 2.1. Tero (sustantivo),
  • 2.2. Ñe’ẽtéva (verbo),
  • 2.3. Ñe’ẽteja (ñe’ẽteja),
  • 2.4. Terarãngue (pronombre) ha
  • 2.5. Ñe’ẽndýi (interjección).

Guarani ñe’ẽnguéra apytépe oĩ umi ikatúva oñemomýi ha jepérõ upéicha ñe’ẽjoaju hesakã porã, naiñambuéi hemiandúpe. Umi ñe’ẽ omyikuaáva apytépe oĩ: tero, ñe’ẽtéva, ñe’ẽteja, terarãngue ha ñe’ẽndýi.

Techapyrã:

  1. Peru oguata mombyry nendive
  2. Oguata mombyry Peru nendive
  3. Mombyry Peru oguata nendive
  4. Nendive oguata mombyry Peru

Ñe’ẽtéva

jehaijey

Techapyrã:

  1. Pe karai ojoguákuri ao kuehe
  2. Ojoguákuri ao pe karai kuehe
  3. Ao pe karai ojoguákuri kuehe
  4. Pe karai kuehe ojoguákuri ao

Ñe’ẽteja

jehaijey

Techapyrã:

  1. Mbegue oñe’ẽ Chive hembirekópe
  2. Oñe’ẽ mbegue Chive hembirekópe
  3. Chive hembirekópe mbegue oñe’ẽ
  4. Chive hembirekópe oñe’ẽ mbegue

Terarãngue

jehaijey

Techapyrã:

  1. Ha’e oturuñe’ẽ hatã ko’ága
  2. Ko’ága ha’e oturuñe’ẽ hatã
  3. Oturuñe’ẽ hatã ha’e ko’ága
  4. Oturuñe’ẽ hatã ko’aga ha’e

Ñe’ẽndýi

jehaijey

Techapyrã:

  1. Cháke, pe mbói oñemboja nderehe
  2. Pe mbói, cháke, nderehe oñemboja
  3. Pe mbói oñemboja, cháke, nderehe
  4. Pe mbói oñemboja nderehe, cháke

Fuentes

jehaijey