Andrés Cuenca Saldívar

Andrés Cuenca Saldívar ha’eva’ekue compositor ha músico Paraguaigua.

Andrés Cuenca Saldívar
Téra teñõikua	Andrés Cuenca Saldívar
Teñõi	29 jasypateĩ ary 1925 jave Alfonso Tranquera, Karaguatay
Mano	28 jasypakõi ary 1986 Paraguay
Nacionalidad	Paraguái
Área	compositor, músico
Tembiapokue	“Ingratitud” “Tuja mi” “Barcino koli”

Ohecha arapy Alfonso Trankera, Karaguatay, tetãvore Kordilléra, Paraguái retãme, pe ára 29 jasypateĩ ary 1925 jave. Ituvakuéra ha’eva’ekue karai Bonifacio Cuenca ha kuñakarai Faustina Saldívar.

Omano pe ára 28 jasypakõi ary 1986 jave, mbohapy ary omano rire hendive opuraheiva’ekue arete, Ramón Vargas Colmán.

Primeros pasos

Imitãme Andrés Cuenca Saldívar ohasa vy’a ha py’aguapýpe tenda heñói haguépe, oike haguépe avei puraheirã gotyo imitarusu’i jave.

Hekove pukukue ko tembiapópe ogueraha katupyrýpe, péicha rupi ojehecharamoitereiva’ekue hembiapokue, osẽ tenonde gotyo ha jepopete heta oñeme’ẽ chupe.

Infancia y juventud

Cuenca Saldívar oñimoirũ puraheihára Ramón Vargas Colmán ndive, heñoiva’ekue Ybytymi, tetãvore (Paraguari), kóva oikuaávo opurahéiporãha, omopeipirũ chupe oiko haguã chuguikuéra peteĩ mba’epu aty mokõiguáva purahéi ha mbaraka peguáva. Ha’e ikerayvoty ha’eva’ekue osẽvo tenonde gotyo ko tembiapópe.

Andrés Cuenca Saldivar omonei peipirũ hapicha puraheihára ome’ẽva chupe ha upéi oñepyrũma oheka hikuái mba’éichapa hérata pe mba’epu aty pyahu oikótava. Ha oiporavo hikuái herajuapykuéra, ojepuruetéva umi árape, oĩháicha ambue mba’epu atykuéra: “Melgarejo – Chase”, oĩháme Diosnel Chase ha Basilio Melgarejo, ýrõ “Los hermanos Cáceres” ha ambuéva.

Iñangirũkuéra rupi oñembohéra hikuái dúo “Vargas – Saldívar”, omboykévo Cuenca pe herajuapy ñepyrũ nda’ipuporãi rupi mokõihapeguáicha , péicha opyta tapykuépe pe téra oĩmo’ãva’ekue dúo Vargas-Cuenca.

Estilo

Oikuaava’ekue Andrés Cuenca Saldívar-pe imandu’a hese ha’eha peteĩ tapicha hory, ovy’a ha oñe’ẽva hapichakuéra ndive oimehápe; ikatúva ja’e hese ha’e hague peteĩ kuimba’e añete folklóre paraguayo ryepýpe.Oñemonde porã tapiáva ha karia’y porã, ohohápe opurahéi imba’epu aty ndive, oĩháme avei Ramón Vargas Colmán, ojehejaramomba chupe.

Trayectoria

Péicha oñepyrũ hikuái oguata tape asýva osẽ haguã tenonde gotyo, hákatu pya’e ojuhúma pa’ũ ohechaukávo ikatupyryha hikuái. Heta opurahéi rire okaháre, ary 1952 jave, ko dúo Vargas-Saldívar oñepyrũma herakuã mombyryve ohóvo, opurahéi py’ỹivéma jerokyhápe Paraguaýpe ha opa hendápe. Avei oñepyrũma osẽ ipuraheikuéra puhoépe, umi oguenohẽva folklóre rehegua: puhoekuéra Nacional del Paraguay ha radio Teleco, opámava ko’ãga. Upe rire oñepyrũma oguereko hikuái peteĩ disco grabado, peteĩ empresa discográfica Buenos Aires pegua ogueraha chupekuéra ograva haguã “Musikeada campesina”, ha kóicha héra peteĩha tembiapo ipukúva rehegua. Ko’ápe, ohechauka ikatupyry pe arpa mbopuha ijojaha’ỹva Albino Quiñónez, ha’éva pe Trío Olímpico pegua mba’e mbopuhára, Emigdio Ayala Báez ha Eladio Martínez ndive.

Ára ohasavévo oguenohẽjey ambue tembiapo hérava “Vibra el Paraguay”, arpa mbopuha Edmundo Medina pytyvõme; avei “Mi amada flor”, arpa mbopuha Marcelino Benítez Casco ndive, (tataĩ) ko dúo omboguapy héra peteĩ contrato rupi pe sello discográfico Argentina-gua ndive hérava “Emi-Odion”. Kóva ndive ojapo hikuái peteĩ gira tavakuéra Argentina pegua rehe. Ko tembiapo ogueraha chupekuéra heta hendápe: Puerto Libertad, táva Misiones, Andrés Cuenca Saldívar oikuaa haguépe hembirekorãme, ha omenda hikuái ára 25 jasyrundy ary 1957 jave, ko kuñataĩ héra Nilda Yumis, ha’éva ñembosaraihára pe tenda pegua, uperire ou iména ndive oiko táva Paraguaýpe.

Upéi oike ko’ã mokõi ndive ambue tapicha ikatupyry añetéva avei Arpa Paraguaya mbopúpe hérava Lorenzo Leguizamón, ha ápe oñepyrũ pe Trío de Oro, osẽ haguépe tenonde gotyo ha herakuã mombyry hague hikuái, uperire oho radio “El Mundo”, táva Buenos Aires pegua, oñemopeipirũ rire chupekuéra opurahéi haguã upépe.

Éxitos

Hembiapo porã rupi Andrés Cuenca Saldivar ogueraha chupe ambue tetã rehe: Estados Unidos, Brasil, Perú, Chile, Bolivia ha hetave tenda rehe.

Ary 1979 jave, ã mokõi puraheihárape ojegueraha tetã Estados Unidos de Amérikape ombopu haguã umi tetã Paraguaigua oikóva táva Nueva York-pe guarã. Avei opurahéi hikuái hotel Hilton-pe, omopeipirũvo chupekuéra Los Paraná, ha’éva mba’epu aty Paraguaigua, oikómava upe gotyo. Avei uperire opurahéi hikuái táva Washington, Filadelfia, Miami ha ambue hendápe pe tetã ryepýpe.

Ary 1980 oikévo omopeipirũ chupekuéra, herakuãporã ha mombyrýma rupi, ojapo haguã grabaciones umi mba’epu aty imitãvéva oĩva, pe hérava “Nuevo Cancionero” rehegua. Ãva ha’e pe Terceto Ñamandu ha Dúo Vocal Dos, Oscar Cardozo Ocampo pytyvõ rupi. Péicha oñepyrũ ome’ẽ ambue mba’e música paraguaya-pe, oguerahávo avakuérape ñe’ẽ oguahẽ añetéva ñe’ãme ipurahéi rupive, péicha oñorairõva’ekue hikuái pe dictador Alfredo Stroessner omyakãramo guare mbaretépe tetã Paraguái.

Obras

Andrés Cuenca Saldívar ohai popa rupi puraheirã tetã mba’e teéva rehegua. Ãva apytépe oĩ:

• Barcino Koli

• Tujami

• Ingratitud

Emiliano R. Fernández ha Ramón Vargas Colmán ndive ojapo “Ko’ápe che avy’ave”.

José D. Portillo ndive “Flor del Paraná”.

Carlos Sosa ndive ojapo “Che Mbaraka reha’e”, “Ha’ujey”. “Rohejáta che morena”.

Quemil Yambay ndive “Mandu’a che rapekuére”, “Che reja reho”, “Dama de Noche”, “Busco tu amor”, “Clavel para mí”, "Rohejáta che morena".

Bibliografía

• Sonidos de mi tierra.

Enlaces externos

• http://www.musicaparaguaya.org.py/