Angaite
Ava Angaite, katu héra guaranimegua rupi ojekuaa; héra ojekuaáva atýpe Enslet. Lengua-kuéra ojehero Kyoma, he'iséva tapicha opaichaguáva, ohechaukávo péicha ha'eveha ambuégui. Iñe'ẽ Maskoy ñe'ẽnguéra aty pegua.
| Angaite | ||
|---|---|---|
| Ojehero avei | Enslet | |
| Henda |
 Paraguái | |
| Ava hetakue | 1900 (ary 1993-pe) | |
| Jerovia | Te'ýi jerovia tee | |
| Te'ýi ojoguáva | Maskoy | |
| [editar datos en Wikidata] | ||
Tendakuéra oĩháme
jehaijeyOĩ aty tuicha tuicháva Angaitégui oĩva San Carlos, ysyry Paraguái rembe'ýpe, avei Puerto Pinasco yvytu ro'ysã gotyo; oĩ Angaité Puerto Casado gotyo ha avei yvykuéra ojekuaáva Riacho Mosquito-ramo, Puerto Casado yvyty'aku gotyo. Avei oĩ Santo Domingo-pe ha'éva peteĩ tava'i oĩva 17 km. Teniente Montanía yvytu'aku gotyo (Boquerón tetã pehẽme).
Ohaygua reko, mba'erepykuaa, tekombo'e, tembi'urã
jehaijeyImba'erepyme'ẽ ha'éva'ekue yvyramata'a, mymbajuka ha pira jeikutu; oguereko ikokue michĩmi ha mymba ogayguápe g̃uarã. Oñembojehe'a tapichakuéra ipire morotĩvandi Río Paraguay rupi, ome'ẽvo peteĩ mba'e, ambue katuete ome'ẽva'ẽva'erã avei peteĩ mba'e ha'e oikotevẽva, ndaipóri viru ijapytepekuéra. Tembipurukuéra mymba ha avajuka hag̃ua omoambue mymba ka'aguy pirére. Ary 1900 peve oiko hikuéi péichante, upépe ae oñepyrũ oĩ tanino tendao apoha porãve, Chákope (Puerto Pinasco 1907-me ha Puerto Casado, ary 1880-pe) ha y estancia-kuéra omongakuaáva mymbakuéra Puerto Casado-pe. Hogakuéra jepiveguáicha oguereko peteĩ kotýnte ojeipysóva 20 térã 25 m² rupi. Ojejapo karanda'y mátandi oikokuaávape mokõi, mbohapy ogaygua. Ogahoja avei ogueraha karanda'y máta, ogapepo katu ogueraha palma rogue, kuarahy jopépe g̃uarã, oky vove nombopy'atytýi chupekuéra. Kuñanguéra estancia-peomba'apo óga mopotĩháraramo ha avei aojohéipe. Heta jeýpe ojapóva'erã tembi'u estancia ñangarekohárape.
Jerovia ha mombe'ugua'ukuéra henondevéva
jehaijeyHeta mombe'ugua'u ohechauka Angaite jerovia ha rekokuaa. Ko'ã mombe'ugua'u oñe'ẽ Ava reñóigui; Jaguarete reñói; omanóva ruvicha; yvága ñemohendapa; aña ka'aguypegua ha ambueve. Angaitekuéra jepivegua oikove Presidente Hayes tetã pehẽ gotyo, katu oĩ mokõi aty tuicha Concepción ha Boquerón gotyo. Opakuetévo tanino tenda apoha porãve, ko'ã te'ỹi oheka ambue tenda omba'apo hag̃ua, hetave estancia-kuéra rupi, hasyvehápe oñangarekove hekoteére. Hekotee mbyaihágui oñe'ẽ Ramón Fogel (1988-pe), he'iháicha Chase-Sardi (1990, Togue 66). Imbovyve ohóvo upévare ko aty. Diez Lenguas ha Santo Domingos ha'e tava'i oñemopyendáva ary 1975 rupi. Oĩ apañuái ojekuaa hağua mboýpa hikuéi ha umi ojekuaáva Angaitéramo, ko'ág̃a ojejuhu oñemohendaha ambue atýpe ha ambue mba'e oñeimo'ãva ikatu ndojeipapái upe tapichápe, upévare ndojeikuaái oikoha. Umi tenda ijatýva hikuái ha'e Las mayores Kora'i, Diez Leguas, San Carlos, Santo Domingo ha atyita upe tenda ojekuaáva ko'ág̃a La Patria-ramo, upépe katuete oĩ umi ava omba'apóva'ekue Puerto Pinasco-pe. Estancia Cora'i, Estancia Buena Vista, Estancia Quebrachales, Banco San Carlos, Estancia Salazar, Estancia Dos Estrellas, Santa Isabel, La Patria Carpincho, La Patria, Laguna Tuja, Estancia Amalia, Tupãsy Renda. Boquerón-pe: Santo Domingo. Kidd ha Von Bremen arandukápe, Angaite-kuéra oñembyaty irundy atýpe ohupytýva 1267 tapicha.
Ary 1993 avakuaatyhára Wiman Slahl oimo'ã aty Angaité ohupyty 1904 tapicha. Heta tendápe Angaitekuéra oiko Sanapanakuérandi, umíva ha'e: La Patria, 12 de Junio, Kayawe Atog Kelasma. Ricardo Mosquito-pe oiko mbohapy aty: Toba Maskoy, Angaite ha Guana.