Ytaygua
| Ytaygua Itauguá | ||
|---|---|---|
| Tetã |  Paraguái
| |
| Tetãvore | Central | |
| Távayguakuéra | 89.449 ava | |
| Ape távagui | km² | |
| ISO | PY-11 | |
| Yvatekue | 170 m | |
| Koordinasion | ||
Ytaygua ha'e peteĩ tava ojetopáva Paraguái retãme, tetãvore Centralme. Ko táva ojetopa 30 km Paraguaýgui.
Oñemoheñói 27 jasypoteĩ 1728 jave ha omoheñóiva'ekue Barón Martín de Barúa. Ojekuaavéva pe herakuã mombyrýva hérava ñandutí ha avei ipurahéi rupive.
Oguereko peteĩ museo hérava San Rafael oĩháme heta mba'e porã yma guare (período colonial).
Ko távape oĩ pe tasyo guasu hérava "Hospital Nacional", ha'éva pe tuichavéva pa'ũme oĩva tetã Paragúai tuichakue.
Historia y Toponimia jehaijey
Itaygua omoheñóiva'ekue Barón Martín de Barúa, ára 27 jasypoteĩ 1728 jave. Ko'ág̃a peve ikatu gueteri ojehecha heta arquitectura ymaiterei guare (colonia) ko távape.
Héra ou pe ysyry Ytaýgui, omohe'õva ijyvy tehengue, avei ita: (piedra) ha ñe'ẽpehetai upeigua “gua”, ãva guaraníme, he'ise tenda peguaite (pertenecía a un lugar).
Ko'ág̃a rupi ojehero chupe "La Ciudad del Ñanduti", ha'e rupi ko'ápe ko tembiapo porãite hetave ojejapo, ñanduti héra ko mba'apopyre ojoguaiterei rupi ñandu renimbópe.
Ko távape avei heta tapicha katupyry purahéipe ha mba'epu aty heñoiva'ekue, ãva ha'e Vocal Dos, Grupo Evolución ha ambue.
Pe mba'e tuichavéva ko tendápe ha'e pe ojeheróva Festival del Ñandutí, ary ha ary jave ogueraháva heta tapicha ambue hendágui mbohapypa pokõi ary guive. Oñepyrũva'ekue jasypoteĩ ary 1970 jave. Ko festival-pe oho puraheihárakuéra ikatupyrýra tetã Paraguái pegua, ko'áva ha'e Juan Cancio Barreto, Grupo Generación, Quemil Yambay, Vocal Dos, Óscar Pérez y su Conjunto ha mba'epu aty ojehayhúva Juan Carlos Oviedo y los Hermanos Acuña.
Ko táva oguereko y porã ome'ẽva pe Junta de Saneamiento Ambiental hákatu ndoguerekói pe hérava alcantarillado sanitario. Oguereko avei peteĩ polideportivo ojeheróva “Dr. Nicolás Leoz”.
Demografía jehaijey
Itaygua oguereko 109.203 ava, ãvagui 54.115 ha'e kuimba'e ha 55.088 ha'e kuña, omombe'úva Dirección General de Estadísticas, Encuestas y Censos.
Turismo jehaijey
Hecharamomby mayma tapicha ohosévape guara ha'e umi yvytykuéra Patiño ha El Cerrito, tupão Virgen del Rosario, Museo San Rafael ha umi ogakuéra ojejapova'ekue Gaspar Rodríguez de Francia mburuvicháramo guare. Ãva ha'e óga puku ikatúva ja'e hese óga aty oĩva pe tupão jerére.
Pe "Museo San Rafael" ohechauka heta mba'e "Período Colonial"-pe guare. Ko'ã mba'e apytépe oĩ heta tembipuru tupão peguáva.
Clima jehaijey
Ararova ha'e campestre fresco hérava ha ombopyahúva tapicha rekove. Ararova imbaretevéva ary pukukue ha'e hakuvéva.
Economía jehaijey
Itauguagua omba'apove ñandutí jejapo ha jehepyme'ẽme, mesa ári guara, ao, encajes, ha ambue. Umi ñanduti apopyre ojegueraha avei heta tetã ambuépe, Europa gotyo hetave oho. Ambue tetãgua ohecharamove ko tembiapo porãite ha'éva ñanduti, he'i hikuái ha'eha tembiapo araka'eve nomanomoãiva ojehayhueterei rupi tetã ambuére.
Compañías jehaijey
Itauguá oguereko 16 "compañias" ha peteĩ "zona urbana". Umi compañíakuéra ha'e:
- Itaugùa Guazu
- Aldama Cañada
- Mboi'y
- Jhugua Poti
- Ñu Po`i
- Guazu Vira
- Potrerito
- Potrero Guazu
- Mbokayaty Sur
- Cañadita
- Patiño
- Estanzuela
- Mbokayaty Norte
- Valle Karë
- Guayaibity
- Ybyraty.
Cómo llegar jehaijey
Ko távape ikatu ñaguahẽ Ruta II rupive. Resẽvo Paraguaýgui hetaiterei oĩ mba'yru guata ohóva ko táva Itaygua gotyo. Ko tape oguereko tembipuru opaichagua ikatu hagua oñeguahẽ porã.
Personajes ilustres jehaijey
Itauguá ovy'a, ijuruvy imba'ekuaáre ha ipurahéi rehe, ko'ã mba'e tapichakuéra távaygua ohecharamoiterei, heta tapicha katupyry heñói ko távape. Ko'áva apytépe oĩ Félix Fernández, ñe'ẽpapára guarani megua ha avei haihára Nicolás Cóppulo.
Ko táva ha'e avei heñõi hague heta artistas ha mba'epu aty, Vocal Dos, Evolución ha mabue.
Arte y Cultura jehaijey
Jasypoteĩ opávo ko táva omomba'e guasu hi'ára, oiko festival oĩháme jeroky, purahéi ha mba'epu aty tendaguáva ohechauka ikatupyry tapichakuéra ambue tavaguápe.
El Ñanduti jehaijey
Ha'e peteĩ encaje ojejapóva júpe, oñemoĩva bastidor ijapu'áva rehe. Ko tejido ñanduti ombojegua hetaiterei aokuérape, omoporãsevégui chupe. Reguahẽva'erã táva Itayguápe rehendu hag̃ua mombe'upy Ñanduti rehegua, vy'a ha techaramóme omonbe'úva tapichakuéra tendagua.
Referencias jehaijey
- Reportaje al País. Tomo 1. Edición 2001. Asunción Paraguay.
- Geografía Ilustrada del Paraguay - ISBN 99925-68-04-06 - Distribuidora Arami S.R.L.
- La Magia de nuestra tierra. Fundación en Alianza. Asunción. 2007.