Jekopytyjoja Aténa pegua

Jekopytyjoja
Hembiasakue Heko tee Tee'ỹ térã oporombuekoviáva Jekopytyjoja tee Ambuéva Amandajerapépe Atena pegua Hesu rapépe Islã rapépe Mboja'opy Mburuvicharapépe Soviétiko Tee oporombuekoviáva
Mba'e Ojokuáiva

Jekopytyjoja Aténa pegua (karaiñe'ẽme: Democracia ateniense) oñepyrũ saro'y poha Kirito mboyve upe táva Gyrésia Ymaguarépe (ojeheróvava Táva-Tetã térã "polis") Aténa, upéicha oiko upe táva Aténa mbyteitépe ha Átika yvy voremi ambuévape avei. Ojeikuaa Aténa ipeteĩha umíva jekopytyjoja rekópe apytépe ko Yvy ape ári, táva ambuéva Gyrésia pegua oike avei jekopytyjoja rekópe oñembojogua hag̃ua Aténape, hákatu ndaipóri ambuéva jaikuaaporãvéva kuatiáre térã aranduka ymáre Atenaguáicha.

Aténape oñemohenda upe jekopytyjoja tee, he'iséva umi tavaygua amandaje rupive ikatu ojejapo teko me'ẽ ha tekorã pyahu opa tavaygua ambuévape guarã ha ikatu oiporavo mávapa omba'apóta táva mba'ekuéra rupive. Hákatu, ndoikéi va'ekue jeporavo mba'épe opaite tavaygua: oiporavo hag̃ua hikuái okakuaapa va'erã, kuimba'e niko va'erã, ha umíva ojeipapa "amo 30.000 ha 50.000 ha Aténape oikove amo 250.000 térã 300.000 tekove."

Aténa jekopytyjoja reko

Ko ñe'ẽ Gyresiañe'ẽgui "tavayguarekuái" ("porokuái tetãygua pegua"), umi ñe'ẽ δῆμος pegua ([dḗmos, ikatu he'ise «umi tetãygua») ha ñe'ẽ κράτος pegua (krátos, ikatu he'ise «tekuái»), ojapo umi Atenagua ohechauka hag̃ua mba'éichapa ku táva porokuái omba'apo, umi tavaygua amandaje oiporavo opa mba'e (tavaygua ndaha'éi akue kuñanguéra, umi tembiguái ha umi pytagua) ha mburuvichakuéra ndoiporavói ambue tavaguáicha térã ambue tetãguáicha. Hákatu haimete opa umi Atenagua ha'e va'ekue tembiguái. Upévare, Gyrésia jekopytyjoja sa'imínte ojogua jekopytyjoja ko'ãgaguáre, ko'ãga katu oñemotenonde va'erã tekosãso ha yvypóra rekoiterape.

Ojeikuaa avei ko ñe'ẽ [dḗmos he'iséva "umíva táva pegua", upévare ko ñe'ẽ ha'e va'ekue peteĩ ñe'ẽpyahu (neologismo) oúva umi mokõi ñe'ẽngue demiurgi ha geomori, pe karai tembiasakue kuaahára hérava Plutarco he'i akue umi geomori ha demiurgi, ha umi eupátridas ndive, mbohapy pehẽngue oñemboja'óva Átika (ha Aténa) avano'õ (ha ku avano'õme oikove avei hetaite pytagua, tembiguái ha kuñanguéra). Umíva eupátridas hína karaikuéra; demiurgi niko umi omba'apóva mba'yru ha japepo tujúgui apóre; ha geomori niko umi omba'apóva ñemitỹre. Umi mokõi pehẽngue ojoaju ombohovái hag̃ua karaikuérare ha ojapojoja hikuái ku "demos".

Po'a rupive Aténa jekopytyjoja oiporavo imburuvichakuerarã oporombuekoviáva ha ojejapo va'ekue heta amandaje guasu oiporavo hag̃ua mba'e ambuéva, amandajépe oĩ opa Aténa kuimba'e. Umi karai poravopyre ndakatuvéima oiporavo — Atenagua oimo'ã umi karai poravopyre oiporavóramo tetãyguakuéra oiporavo rangue omoheñóita peteĩ tetã "en oligarquía" (sa'ive rekuáipe). Tavayguarekuái he'ise ichupekuéra ojeporavóta joaujúpe. Sa'imi mba'e oĩ oñangarekóva jeporavo, hákatu oĩ avei peteĩ tekorã he'íva ndaikatúiha oñemoañete peteĩ teko me'ẽ ipyahúva ombohováiva peteĩ teko me'ẽ itujávare.

Ehecha avei

• Gyrésia Ymaguare
• Jekopytyjoja tee
• Jekopytyjoja rembiasakue

Joajuha

• Benita Benéitez: La ciudadanía de la democracia ateniense; texto en PDF. Universidad Complutense de Madrid.
• Thomas R. Martin: An Overview of Classical Greek History from Mycenae to Alexander (Panorama de la historia de la Grecia Antigua desde la época micénica hasta la de Alejandro Magno); jehaipyre ingyaterrañe'ẽme.
  • Véanse este apartado y los siguientes: Theseus and Democracy at Athens.