Kuñaruguysẽ
Kuñaruguysẽ térã mba'asyguejy, oje'e avei periódo (Epañañe'ẽgui: período mentrual), ha'e osẽ javérõ kuña ndahyeguasúiva rakógui mba'erykue tuguýicha, jasy ha jasy, 2-7 ára pukukue javeve. Ndaha'éi tuguy añoite osẽva, ojehe'a tako ry ha membyryru ahoja (endometrio) rekoveapỹi reheve. Ko mba'erykue tuguýicha ohechauka ko ára pukukue hérava ñembojere kuñaruguysẽ rehegua (ciclo menstrual) ha upe rupi ojeikuaa kuña membyryru oĩmbamaha memby ñemoñarãme guarã.
Tuichaitépe ojehecha yvypóra kuñáva, jepémo heta avei ojehu umi ka'i ha karaja yvypóra jueheguáva, ha'éva umi ka'i itĩnguýva (Catarrhini), umi ka'i yvypóraicha (Hominoidea, aty oñemohendahápe yvyporakuéra) ha umi ka'i itĩnguasúva (Platyrrhini). Imba'asy guejy avei umi mbopi kuñáva ha peteĩ musaráña juehegua. Ambue mymba okambúva katu, techapyrã mbarakaja, jagua, leõ ha ambuéva, ko membyryru ahoja nosẽi ha opyta ojoaju jeývo membyryru rehe.[1][2]
Kuñaruguysẽ ha'e osẽvo mba'e omboapéva membyryru, hérava membyryru ahoja (endometrio), kóva ko ojejapóva ñembojere kuñaruguysẽ rehegua ára pukukue javeve ha ojejapo omohenda hag̃ua peteĩ kuña tupi'aky mitãrã oñemoñáva (óvulo fecundado). Ñembojere kuñaruguysẽ rehegua pahápe ojejapo ko membyryru ahoja, ára vorekue ojeheróva "tupi'aky mitãrã apo rireguáva" (postovulatoria), ndaipóriramo mba'e omoheñóita mitãrã membyryru ryepýpe, osẽta kuña rako rupive opaite membyryru apekue. Upéva oiko mokõi térã amo pokõi ára pukukuévo ha kuña ikatu hyerasy.[3]
Kuña imba'asy guejyraẽ oiko mboyve chugui kuñataĩ, térã ikuñataĩ aja, ha opa iñambuévo umi tajyguery (hormona) kuña retépe, upéva oñembohéra kuñaruguysẽpa térã kuñaruguysẽ'ỹve (menopausa). Kuña hyeguasúvo, naimba'asy guejýi avei. Mba'erykue retakue osẽva jepivénte ikatu ohupyty 50 térã 60 mililitro.[4]
Kuñanguéra oñeñangareko opaichaguápe imba'asy guejývo oñemopotĩ hag̃ua, ikatu oiporu hikuái tembiporu oipe'áva tuguy, kaso'i omokãva térã ambue ao pehẽ ombohypáva.
Mandu'apy
jehaijey- ↑ Dasgupta, Shreya (2015). Por qué las mujeres son uno de los pocos mamíferos que tienen menstruación.. https://www.bbc.com/mundo/noticias/2015/05/150428_vert_earth_mujeres_menstruacion_yv.amp.
- ↑ Saltzman, Wendy; Tardif, Suzette D.; Rutherford, Julienne N. (2011) (en en). Hormones and Reproduction of Vertebrates. Elsevier. pp. 291–327. doi: . ISBN 978-0-12-374928-4. https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/B9780123749284100136. Consultado el 2021-05-22.
- ↑ Farage, Miranda A.; Maibach, Howard I. (2006). The vulva: anatomy, physiology, and pathology. Informa Healthcare. ISBN 0-8493-3608-2. OCLC 65195252. https://www.worldcat.org/oclc/65195252. Consultado el 2021-05-22.
- ↑ Pastor, Daniela Alejandra (30/7/2020). Introducción a la anatomía y fisiología femenina género diverse. figshare. p. 32-34. https://doi.org/10.6084/m9.figshare.12739391.v3.