Limpio

Limpio Limpio

'
Tetã	Paraguái
Tetãvore	Central
Távayguakuéra	87.301 ava
Ape távagui	km²
ISO	PY-11
Yvatekue	m
Koordinasion

Limpio ha'ehína peteĩ táva Paraguái retãme, mbytépe gotyo. Oĩhína tetãvore Centralme.

Heñoi va’ekue peteĩ jasykõi ary 1785 jave Fray Luis de Bolaños rupive, upérõ héra raka’e San José de los Campos Limpios de Tapúa. Ha’e iñepyrũmby pe ojeheróva mestizaje español ha guarani rehegua. Ymave ojekuaava’ekue héraramo Tapuá. Oĩ ijerére mbohapy ysyry guasu, ãva ha’e: río Paraguay, Salado ha San Francisco, isanto réra ha’e San José.

Características

Ojehe ko távare ha’e hague ñepyrũrã ojeiko hague távaramo Paraguái retãme.

Piquete Cué

Oguereko 117 km2 rupi, oĩháme 9 compañías ha 20 barrios táva ryepýpe. Heta gueteri oĩva ko’ága peve okarayguaitéramo ha ambue hendápe ojeikóma tavaháicha.

Oĩhína municipios urbanizados apytépe tetãvore Central opu’ãiterei rupi heñóiva táva ryepýpe, tavayguakuérape guara peteĩ mba’e tuicháva ha’e pe mbaepurupy ndaipóriva (infraestructura) hákatu ha’evaerã avei peteĩ ikatúava ojehupity mba’apo mbarete rupive tendaguápe guarã.

Ko távare ojere mbohapy ysyry guasu, ãva ha’e: río Paraguay, Salado ha San Francisco (Paraguay).

Mombyry 23 km Paraguaýgui, tapekuéra karu ha’epaitéma tapehũ, ha’e tenda ojeikeha ambue hendápe oĩháme heta mba’apopy kokue, mymba rerekoha ha ambue mba’e renda tetã yvate gotyo.

Ko táva oguereko peteĩ puerto ysyry Paraguái rembére hérava Piquete Cué, oñepyrũramo guare ha’eva’ekue ñemuha tuicháva pe tendápe guara. Limpio ha’e tenda táva ombyatýva tapicha opárupigua hi’a’gui rupi táva guasu Paraguaýgui; avano’õ heta táva Paraguay ykére ára ha ára tuichave.

Historia

Ko távare oje’éva ou oikova’ekue pe conquista guive, hákatu Limpio ndoguerekói peteĩ tembiasakue omombe’úva oikohaguéicha ára ha ára ohasávo.

Ikatu jaikuaa oje’éva hese oĩramo guare Capitán de Vergara, Domingo Martínez de Irala, oguahẽ ko’ápe (1537) jave ha omoñepyrũ pe ojeheróva “cuna al mestizaje” omendávo Yvoty Sa’yju rehe, upe rire hérava Leonor, cacique Mokirase rajy; ha upépe oguerekóma pokatu tendagua pa’ũme. Ko mombe’u uperire oje’e Mariano Roque Alonso he’i hague.

Táva Limpio oĩ peteĩ tenda iporãvape, ijerére oguereko yvy porã ñemityrã, ojapyhýva pe Campos Limpios de Tapúa, péicha rupi are héra “San José de los Campos Limpios”, téra heta ary ohasávo opytáva ko’ága Limpio.

Oje’e ko távare ha’e hague ava aty jeiko ypykue távaramo tetã megua. Pytaguakuéra ouva’ekue ko tetãme España-gui oñomongeta ñepyrũ ko’ápe umi tekove ypykue ndive indígenas Paraguái pegua, oĩháme pe puerto de Tapúa (ko’ága Limpio), namombyrýi heñói haguépe Paraguay.

Heta hendápe ãga meve ha’e gueteri ogakuéra okarayguaite (rural-agrícola), oĩ avei tenda oikómava chugui tekoha tavaite.

Demografía

Limpio oguereko 87.301 ava, péicha oĩ 43.945 kuimba’e ha 43.355 kuña, Dirección General de Estadísticas, Encuestas y Censos urpive.

37% oiko távape ha 27% okaraygua. Pe hérava crecimiento demográfico ijyvate: 8,24% ary pukukue pa ary ohasaramóvape jave. Tuicha opu’ã avakuéra ko táva pegua oiko rire tape hũ (Ruta 3) ha avei táva oñakãrapu’ã rire. Oĩhína municipios urbanizados apytépe tetãvore Central megua opu’ãiterei rupi heñóiva táva ryepýpe, tavayguakuérape guara peteĩ mba’e tuicháva ha’e pe mbaepurupy ndaipóriva (infraestructura) hákatu ha’evaerã avei peteĩ ikatúava ojehupity mba’apo mbarete rupive tendaguápe guarã.

Turismo

Calle céntrica de la ciudad

Umi tenda iporãvéva ikatúva mayma tapicha oho ohecha hagua oĩva távape: El Peñón, ysyry guasu Paraguáipe, Isla San Francisco, tupão San José, ha’eva yma ojejapo haguéicha ha avei pe herakuã mombyrýva hérava puerto de Piquete Cué, ha’éva peteĩ puerto tuicháva ha ohasa ypy haguépe pe Transchaco.

Oĩ tapicha oiko arémava ko távape he’i pe tupão oguerekomaha 400 ary rupi, oiháichaite ko’ága, avei umi ta’angakuéra, omimbíva porãgui. Henonde pegua ipyahuvéva Carlos Antonio López mburuvichãrõ guare, ohova’ekue py’ýi upe rupi, pe vakarekoha Surubi’y (ñepyrũrã oĩva Río de la Plata-pe) ha’eva’ekue itajýra Inocencia López mba’e.

Ko’ága pe tupão korapy yvyraty porã ha pépe ojehecha pe primer santuario ecológico del país. Avei pe Isla San Francisco, 15 km. Ipukukue ha 6 km. Ipekue, ha’éva reserva ecológica.

¿Cómo llegar?

Oĩ 25 km. Paraguaýgui. Tapekuéra oguerekopa tape hũ. Reguahẽ hagua táva Limpio-pe rehova’erã Ruta 3 General Elizardo Aquino rupi. Ndahasýi ñeguahẽ oguerekopa rupi tembipuru tape rehegua.

Arte y Cultura

Municipalidad

Artesanía Limpio pegua hetavéva ha’e cestería ha akão karanda’ýguigua. Oguereko avei Ballet “Karanday Poty” ha “Ballet Mainumby”. Ha’e avei mba’ekuaa tava pegua pe ñemomba’eguasu San José ára rehegua, (Santo Patrono). Oĩ ko tendápe pe fuente de agua del primer santuario ecológico del país. Heta tapicha opárupigua oho pépe oñembopiro’y hagua hi’ýpe, ha’éva –ojegueroviáva upépe– oguerekóva pokatu.

Personajes Ilustres

Tapicha katupyry ha’éva táva Limpio-gua oĩ: Benigno Ferreira, tendota Paraguái retãme guare (1906 ha 1908 peve). Avei heñói ko’ápe Agustín Bogarín Argaña, pa’i Encarnación pegua. Ary 1785 jave ou arapýpe Fernando de la Mora, akã guasu tetã Paraguái isasõrõ guare. Ko’áva tapicha tembiasakue Paraguay pegua omyanyhẽ vy’a ha techaramóme tavayguápe, heñói haguepe tapicha ikatupyry añetéva.

Economía

Umi akão pope ijapopyre karanda’yguigua, ojejapóva táva Limpio-pe, ha’ehína pe tembiapo imbaretevéva ojeikuaaukaha tendagua. Ko karanda’ygui avei ojejapo bolsos, akãope ha oñembosa’ýva ha ambue mba’e.

Ára ha ára opu’ã rupi avakuéra távape, mba’apo kokue térã mymba rehegue oñemomichĩmba, oĩ granja, ka’vo ha yva, avei oĩ vaka renda kamby me’ẽha ha opamba’e oikóva chugui.

Geografía

Oguereko 130 $km^{2}$ . Yvy ijyvyku’íva oĩháme ka’avo opaichagua.

Clima

Museo y Biblioteca

Limpio pegua ararova akuvéva oiko arahaku jave, oguahẽvo 40º C rupi, hákatu ikatuvoi ohasa avei. Ararova michĩveva araro’y jave, 4º C. Ararova mbyte ha’e 23º C rupi . Okykue ary pukukue ohupity 1.323 mm rupi. Okyveha jasykuéra jasyteĩ ha jasyrundy jave, ha sa’ive jave oky jasykuéra katu jasypoteĩ ha jasypoapy jave.

Barrios y distritos

Oguereko hetave 20 compañías-gui, Isla Aranda, Salado, Isla Aveiro, Kure Ygua ha ambue. Ko’áva ha’e techapyrãramo barrios tava pegua: Villa Jardín, Anahí ha Santa Mónica.

Municipio

Intendente ko’ágagua ha’e karai Carlos Palacios. Secretario: Carlos Insfrán Secretaria: Liz Vera

Referencia

Reportaje al País. Tomo 2. Año 2001.