Maria Pytyvõhára
Upe tenondete ohenoiva'ekue “PYTYVÕHÁRA” TUPÃSY MARÍA-pe niko Juan Crisóstomo Marangatu, táva Constantinopla-pe ary 345-pe. Ha'e he'iraka'e “Maria, Ndéniko Tupã pytyvõhára imbaretevéva”.
Ary 532-pe, Sabas Marangatu omombe'u arasẽ gotyo oĩhakuri peteĩ Tupãsy ra'ãnga ojeheróva “Hasykatúva Pytyvõhára”, ha'e oipytyvõhaguére heta tapicha ñemonguerápe.
Ary 749-pe, Juan Damasceno Marangatu ha'ékuri pe omyasãiva'ekue ñembo'emi jerurerã he'íva “Maria Pytyvõhára, eñembo'e orerehe”, ha ombojo'a: Tupãsy ha'eha “Pytyvõhára mba'e vai ha jehasa asy ñemboyképe ha Pytyvõhára ojehupyty hag̃ua pysyrõ”.
Ucrania-pe, ojegueromandu'a Maria Pytyvõhárape, ñavõ ary, ára 1 jasypa jave, ary 1030 guive, upérõ Maria Pytyvõhára oipysyrõkuri upe távape ojeitýrõguare hi'ári ojerovia'ỹva aty.
Pápa Pío V, ary 1572-pe, ojerurékuri opavave katolikokuérape iñembo'erysýipe ko temiñehenói“Maria Pytyvôhára, ejerure orerehe”, María Pytyvõhára oipysyrõhaguére mayma katólikope oĩva'ekue Lepanto ñorairõme.
Ambue mba'e, Katólico oikóva Alemania ñemby gotyo, ary 1600-pe, oñe'ẽme'ẽkuri Tupãsýme ohenoitaha chupe Pytyvõhára ha'e oipysyrõramo chupekuéra joavyharakuéragui ojeitypotáva hi'arikuéra ñorairõrãicha ha avei Tupãsy omog̃uahẽrõ ijapýpe Ñorairõ 30 Arygua. Tupãsy oñe'ẽrendu chupekuéra ha oipytyvõkuri chupekuéra mokõive mba'épe ha pya'evoi, 50 tupão'i, oñembohérakuri Maria Pytyvõhára.
Ary 1683-pe, tuicha itenonde rire joavyharakuérare Viena-pe, katolikokuéra omoheñóikuri Maria Pytyvõhára Aty ko'ág̃a og̃uahẽva 60 tetã rasamíme.
Pápa Pío VII, oĩrõguare Mburuvichapavẽ Napoleón poguýpe, ka'irãime, ary 1814-pe, oñe'ẽme'ẽkuri Tupãsýme aipo ára og̃uahẽjeyhápe Roma-pe, isãso rire, omoñepyrûtaha Maria Pytyvõhára jeguerohory. Oimo'ã'ỹre, Pápa Pío VII isãso ha og̃uahẽkuri Roma-pe ára 24 jasypo. Upete guive ára 24 jasypógui oikókuri María Pytyvõhára Ára.
Ary 1860-pe Tupãsy ojehechaukákuri Juan Bosco-pe ha ojerurékuri chupe opavave katólico omboherajoapy hag̃ua chupe “Pytyvõhára” ha ohechauka chupe pe tenda ha'e oipotahápe oñemopu'ã chupe itupãorã, táva Toríno, Italia retãme.
Juan Bosco omoñepyrũkuri upe tupão ñemopu'ã 3 viru'apu'amíre. Jepémo upéicha, hetaiterei ha tuichaichágui umi pokatu Maria Pytyvõhára ome'ẽva'ekue, irundy arýpe -ára 9 jasypoteĩ ary 1868-pe- oñemohu'ãmakatu pe tupãoruvicha kakuaaite.
Maria Pytyvõhára ñembo'e
jehaijeyAikotevẽgui peteĩ pytyvõ ijojaha'ỹva
Ha ajeroviágui nde reko marangatuetére,
Añemboja nerendápe, ha'éva Cristiano Pytyvõhara mbaretete.
Aikuaágui hetaitereirasa pytyvõ
Ára ha ára reme'ẽha nderehe ojeroviávape,
Amoĩ Nderehe che jerovia tuichavéva;
Ko árape, tekojejapo'ỹre añesũ ne renondépe,
Ajerure asy ndéve che py'aite guive,
Chembojerovia hag̃ua che remikotevẽme... (ápe ojejerure'arã pytyvõ oñekotevẽva)
Aikuaa porã, che Sy rohayhuetéva natekotevẽiha reme'ẽ chéve mba'eve;
a akyhyje oiméramo g̃uarã umi che angaipáre, Nde, chemboyke nde pokatúgui.
Upéicharõjepe, Kuñakarai jukyete, nde cherenohẽkuaa ko jehasa asyetégui
Ha upeichahápe taiko Nde ha Ne Memby Marangatu rembijokuáirõ,
Ikatuhag̃uáicha che avei añandu pypuku ne Pytyvõ Marangatuete rapykuere ojajaipáva.