Mbokaja
Mbokaja (karaiñe'ẽme: Coco) Acrocomia aculeata, jajuhu ñúme ha ka'aguýpe. Imáta pukupuku, hogue hatĩ heta ha hi’a apu’a. Hi'a ja'ukuaa hi'ajuvove, sa'yju ha he'ẽ asy. Okúi rire ha ipirúvo jajoka ha ja'ukuaa ha'ỹingue.
| Mbokaja | ||
|---|---|---|
 | ||
| Tekovekuaaty ñemohenda | ||
| Tavetãrusu: | Eukaryota | |
| Tavetã: | Plantae | |
| Pehẽ'a: | Magnoliophyta | |
| Jueheguasã: | Liliopsida | |
| Subclase: | Commelinidae | |
| Juehepehẽ: | Arecaceae | |
| Juehepehẽguy: | Arecoideae | |
| Tribu: | Cocoseae | |
| Subtribu: | Bactridinae | |
| Jueheguaty: | Acrocomia | |
| Juehegua: | Acrocomia aculeata | |
| [editar datos en Wikidata] | ||
Mbokaja poty sa'yju ha hyakuã porã, ha ojeiporu pesévre ñambojegua hag̃ua. Mbokajágui ojejapo avei havõ. Upevarã mbokaja ojejoka, ojeipe'a ha'ỹingue, oñemyangu'i ha upévagui ojeipe'a ikyrakue havõrã. Ymavémi, ojeiporúmi vaekue avei tembi'u ojejapo hag̃ua.
Mbokaja ra'ỹi oje'u ko'ág̃a peve. Ikatu ja'u ipýra térã ñamaimbe. Ikatu avei jajoso, ha ñamyangu'i ja'u hag̃ua kamby akúndi, térã ñamoĩ ka'yguápe jakay'u he'ẽ hag̃ua. Jaitykuakuaa kambýpe térã kojóipe.
Imatakue ojejoka óga tapiarã hamba'e, ha hogue ñame'ẽ vakápe hembi'urã, kapi'i ipokã vove.
Mbokaja niko mbokajára. Yvy apére opaite mba'e ijára.
Mbokaja aky yma ñande ypykuéra oiporu vaekue guyra térã tymba saite hamba'e ojapi hag̃ua guyrapapéme, oipy'aka hag̃ua.
Guyrapa reve jaiporu hu'y, guyrapapéme katu mbokaja aky téra ita ra'ỹi apu'a. Ikatu avei ñambyapu'a tuju ha ñamoĩ kuarahýpe ikã hag̃ua. Mbokaja aky upe ojeiporuve vaekue yma guyrapapéme ha upévare ko yvyra héra mbokaja, upe "ombokáva" jára.
"Ka" he'ise "nupã" - py'aka, juruka hamba'e.[1]