Pirivevúi ñorairõ
Pirivevúi ñorairõ. 11 jasypoapy ary 1869 ára ko'ẽme, Ñorairõ Guasu aja, 20.000 brasileño-kuéra omongora táva Pirivevúipe ha huvicha ha'éva Conde d'Eu ojerurékuri ñane retãyguávape oñepomoĩ hag̃ua. Mburuvicha Pedro Pablo Caballero, ñane retãyguáva ha oĩva okarusu ruvichárõ, oguerekóva ipoguýpe 1.600 kuimba'e, kuña ha mitã; osẽkuri ombohovái “ápe roĩva roime roñorairõ hag̃ua, romano hag̃ua, tekotevérõ, ág̃akatu araka'eve noroñeme'ẽmo'ãi”.
Ára 12 jasypoapy oñepyrûkuri pe ñorairõ guasuete, ojekuaáva upe ñorairõ huguyvévaramo oikova'ekue upérõ. Ohasa rire 5 aravo pysyrõháme ha ñane ñorairõhára ohechaukahaguépe mba'éichapa ipyapy ha hetã rayhu hikuái; ipahápe, brasileño-kuéra oñemomba'e Pirivevúire. Mokõi jey ojeity rire ñande ári, brasileño-kuéra ojukáma haimete 800 ñane retãyguávape. Mbohapy ojeityhaguépe ñande ári, mburuvicha rapái João Mena Barreto, oñemotenonde iñorairõhárare. Upe jave, Kapitã Solalinde, ñandereheguáva, omba'ejerurékuri ñorairõhára Gervasio León-me ojapi hag̃ua Mena-me ha upéicha ojapókuri ha ojukaitékuri rapái ruvichápe. Upe mba'e ombopochyvaíkuri Conde d'Éu-pe ha he'íkuri ita'yrakuérape ñandejukapa hag̃ua, tuicha py'arõ reheve. Paraguay ñorairõharakuéra omanombapota rupi, iñapysẽkuri 100 kuña Paraguay ipy'aguasúva ha avei oñorairõ brasileño-kuéra ndive oipuruhápe mboka, ita, yvyra ha liméta jekakue.
Upe ñorairõ tuicha ha ivaietéva rire, brasileño-kuéra omoĩ ipoguýpe táva Pirivevúi ha riremínte ojukauka Paraguay ñorairõharakuérape ha ohapy hikuái tasyo, omanohaguépe okaihápe opavave hyepýpe oĩva, haimete 600 tekove, umíva apytépe brasileño-kuéra. Heta ára rire upe tendápe hyakuã gueterei umi okaiva'ekue ro'o ha upe tasyo ogykére ojejuhukuaa umi omanova'ekue pire rembyremimi. Umi mba'e ojapoukákuri Conde Gastón de Orleans. Mburuvicha Pedro Pablo Caballero katu ojejokuákuri irundy kavajúre oipehẽ'áva upe hete, hogaygua renondépe.