Qing ñemoñanga

Qing ñemoñanga ha'e peteĩ ñemoñare mburuvichakuéra Chína pegua oisãmbyhy ary 1644 guive 1912 peve, ho'a rire pe Ming ñemoñanga, omoñepyrũkuri umi Manchu ha upévare ambue héra ha'e Manchu ñemoñanga. Oiko chugui Tavakuairetã Chína ary 1912-pe, oiko rire pe Ñemopu'ã Xinhai ary 1911-pe.

Tembiasakue

Pe Qing ñemoñanga, oisãmbyhýva ary 1644 guive ary 1912 peve, ha'e China retã paha. Sa'ary XIX-pe, Qing ñemoñanga ombohovái va'erãkuri Kuarahyreikegua imperialismo mokõive Ñorairõ Ópio rehegua (1839-1842 ha 1856-1860) Tavetã Joaju rehe. Ojeity tetã Europagua rehe, Chína oiko va'erã umi kuatia jekupytyha hekope'ỹva poguýpe, opaga va'erã tepyme'ẽ ñorairõre ha ome'ẽ ygarupa Hong Kong umi Vyretañaguápe.^[1] Pe Ñorairõ peteĩha Chína-Hapõ (1894-1895) omboyke Qing pu'aka Koréagui, ome'ẽvo avei ypa'ũ Taiwán Hapõ poguýpe.^[2] Oñemokangy haguére Qing ñemoñanga ombohetave apañuãi tetã ryepýpe. Ára 1850 ha 1860 mbytépe, ñorairõ ojekuaáva Taiping Ñemopu'ã ramo ohundi China ñemby gotyo, ambue ñemopu'ã ha'eháicha Ñorairõ Punti-Hakka (1855-1867), Nian Ñemopu'ã (1851-1868), Miao Ñemopu'ã (1854-1873), Panthay Ñemopu'ã (1856-1873) ha Dungan Ñemopu'ã (1862-1877) ojapo sarambi tetã tuichakue javeve.

Oñepyrũ sa'ary XIX jave pe Chína jerova guasu. Hetaite umi oheja hetã ha ova ambue tetãme pe ñorairõ rupive ha mba'e vai ha'éva pe ñembyahýi guasu oiko va'ekue Chína yvatevogua (1876-1879), omanórõguare 9 ha 13 sua tapicha.^[3] Ary 1898-pe, Mburuvicha Guangxu ojapo tetã ñemyatyrõrã omopyendávo peteĩ tetã rekuái oporokuái peteĩme léi guasu rupive, hákatu omosẽ chupe pe Kuñamburuvicha Ci Xi, peteĩ golpe de estado-pe, jepémo omoheñói avei tembiapo omyatyrõséva tetãme, oikuaaukáva telégrafo ha ferrocarril ha omboykéva umi mba'e ymaguare guive ojejapóva ha'eháicha kuña py jejokua.^[4]^[5] Pe Bóxers ñemopu'ã ary 1899-1901 jave, peteĩ ñemopu'ã guasu ombotovéva pytagua mbaretekue tetãme, omokangyve Qing ñesãmbyhy. Ipahápe Xinhai ñemopu'ã ary 1911-pe omohu'ã Qing ñemoñanga ha upéicha opa mburuvi, upe guive omoheñói Tavakuairetã Chína.

Mandua'apy

↑ Embree y Gluck, 1997, p. 597.
↑ «Sino-Japanese War (1894-1895)» (en inglés). Encyclopaedia Britannica. Ojehechákuri árape: 14 de enero de 2014.
↑ Organización de las Naciones Unidas para la Alimentación y la Agricultura (1995). «Dimensions of need – People and populations at risk» (en inglés). FAO.org. Ojehechákuri árape: 14 de enero de 2014.
↑ Antón, J. (2014, 3 de mayo) «Reivindicación de la implacable emperatriz-dragón china», El País.
↑ Chang, J. (2014) Ci Xi, La Emperatriz. La concubina que creó la China moderna, trad. de María Luisa Rodríguez Tapia. Madrid: Taurus.

[FOOTNOTEEmbreeGluck1997597-1] Embree y Gluck, 1997, p. 597.

[2] «Sino-Japanese War (1894-1895)» (en inglés). Encyclopaedia Britannica. Ojehechákuri árape: 14 de enero de 2014.

[3] Organización de las Naciones Unidas para la Alimentación y la Agricultura (1995). «Dimensions of need – People and populations at risk» (en inglés). FAO.org. Ojehechákuri árape: 14 de enero de 2014.

[4] Antón, J. (2014, 3 de mayo) «Reivindicación de la implacable emperatriz-dragón china», El País.

[5] Chang, J. (2014) Ci Xi, La Emperatriz. La concubina que creó la China moderna, trad. de María Luisa Rodríguez Tapia. Madrid: Taurus.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]