Rigoberto Fontao Meza ha'e ñe'ẽpapára ojepytasóva ha omotenondéva cancionero nativo tetã paraguáipe; iñe¨ẽpotys orekomombe'u hesakã porãva ha ñe'ẽpu hekoitépe ha ombohetáva tembiasa tetã paraguái hjehaípe ha péva guaraní ñe'ẽme, castellano ha joparaicha.

Rigoberto Fontao Meza
Téra teñõikuaRigoberto Fontao Meza
Teñõi 29 Jaypakõi ary 1900
Tape Ka´aty, San Pedro
Mano 29 jasypakõi ary 1936
Nacionalidad Paraguái
Área Poeta, Ñe'ẽpapára Guaraní.
Tembiapokue "El arriero"
"India" "Che Resay"

Heñói distrito Tape ka'aty tenda oiméva Mokõiha Departamento San Pedro, Paraguáipe, péva 29 jasypakõi jave ary 1900, itúva, karai Benjamín Fontao ha isy Marciana Meza.

Rigoberto Fontao Meza, omano Paraguaýpe 29 jasypakõi 1936 jave, upe àra ombotyva'erãhápe 36 ary, he'iháicha "Diccionario de la Música en el Paraguay " ohaíva'ekue mbo'ehára Luis Szarán.

Imitã ha imitãrusu ramo jehaijey

Ikatupyry ha omoheñóiva ikuaandy ha iñipytũ roky ohaívo umi ñe'ẽpoty guarania omoñepyrũva ha oimèva jehai pyahu ha revolucionario ritmo paraguayo, José Asunción Flores, oguahẽva ombojoajùva kakuaa ha tekoayhu puku angirũ rehe, pero, ohapejoko joavy orekòva mbo'ehàra José Asunción Flores ndive, ha ojoajúva Guaranía INDIA ndive, peteïha ñe'ẽpoty imba'eva, osẽva ijehegui.

Hembiasákue jehaijey

Omoheñói obra tuichaitereíva ha oñemoherakuãitéva EL ARRIERO, ARRIBEÑO RESAY, KA'ATY ha heta tembiapóve.

Ha'e ñe'ẽpapàra guaraní ha upéva rupive oikuaa heta compositor umi àrape guarévape, ijapytépe José Asunción Flores, omoheñóiva guarania, pe ojekuaavéva, ha ohaíva ñe'ẽpoty upévape ARRIBEÑO RESAY, KA'ATY jha peteïha India versión oñehendúva.

Ohai "EL ARRIERO" –pe guarã ñe'ẽpoty Don Félix Pérez Cardozo omoĩ chupe purory; ko purory oñemohendáva ojekuaa ko'ã àra peve heta ñe'ẽ'asãi rupive ha'èva ko'àgã peteĩ versión oñemoambuéva opáichagua interprete ombopúva tetãme.

Peteĩ àra José Asunción Flores, ogueraha serenata ñe'ẽpapàra oipyhýva umi ñe'ẽpoty oguahẽva mayma tekove ñe'ãme, Manuel Ortiz Guerrero, ohenduva'ekue peteĩ àrape guarania INDIA, omohendáva maestro, ijehaípe Rigoberto Fontao Meza, omoañetéva.

Ñe'ẽpoty Manuel Ortiz Guerrero, he'i chupe oguerohorýha hembiapo, ojapóva jehaípe peteĩ cuestionamiento, péicha ha'e, ndorekói ñemoherakuã orekova'erãva ha ohupytýva composición orekóva, upéva rehe oñemoñe'ë iñangirüme ohaívo ñe'ẽpoty iporãitereíva purahéipe.

José Asunción Flores, ha iñangirũ Rigoberto Fontao Meza, omomba'e guasu hembiapo ha umi mba'e he`íva: KA'ATY, ARRIBEÑO RESAY, oñepyrũva pe ñañomongetàva rehe Manuel Ortiz Guerrero ha he'i ohejàva posibilidad orekòva poeta guaireño ohai haguã ñe'ẽpoty pyahu.

Fontao Mezaomonéi umi pedido, he'ìvo iñangirũ Flores-pe nome'ẽséi tape omoambue haguã, ombotove hikuái ha Manuel Ortiz Guerrero omohenda ijehai "India"-pe guarã, ñande jaikuaáva ko'ã àrape, upérõ ary 1944 ojedeklara, pet¨^i léi ohaíva poder Ejecutivo, ha'eháicha "Música Oficial Paraguaya", avei purahéi Campamento Cerro León ha Cerro Corá.

"Fontao Meza araka'eve noñyrõi pe ojejapóva, opyta ñeko'õme ha péva ogueraha mba'asyrõ omano meve. Ndaha'evéi che angirũ ha ombotove ñomongeta chendive ni maitei ndaipóri chendive", he'i José Asunción Flores memoria ohaívape.

Mba'e oikóva ome'ëva ñembyasy jehaijey

Rigoberto Fontao Meza imbo'ehára José Asunción Flores, irundy ary imitãve chugui, tekoayhu mbarete ha teko johéipe oiméva ha orek´´ova joyke'ỹicha chupekuèra, umi tembiapo ára ha ára omboguatáva purory ñemoherakuãvo; ko'ãva mbytépe oñemomba'eguasu umi jehai guarania omoñepyrüva ko maestro, ijapytépe India.

Tekoayhu ojeipyso heta ary, omoheñóivo Guarania, José Asunción Flores, oikuaa ambue poeta nacional, ha'èva Manuel Ortiz Guerrero, ojeruréva oñepyrüvo joaju tekoayhu angirü ramo oñemopyendáva oguerohory ha oguerochichïva vate guaireño-pe, omomba'éva hembiapo, upévare nomoambuéi tembiapo omoheñóiva ko maestro, guarania, ha'èva peteĩ movimiento pyahu omboguatáva Flores oipytyvõva tembiasa purahéi tetã mba'éva ha héra ogueraháva ñe'ẽpapára ha iñangirũ, pèva versión orekóva aranduka Juan Max Boettner Música ha Músicos del Paraguay.

Oñembyasýva tembiasa, he'i mbo'ehára José Asunción Flores he'íva omoambuéha India jehai, ndoikuaaukái ichupe ni noñomongetái ojapotáva rehe Rigoberto ndive. Péva noñyrõi ojejapóva, ha ipochyeterei ha ára ha ára okakuaáve ohóvo upe guarania oipyhýva ha omoherakuãva ha oguereko repercusión internacional.

Hembiapo jehaijey

Hetaiterei tembiapo ojapo ko ñe'ẽpapára sampedrano oamerita ichupe omoheñóihague ha péva ndovaléi ichupe, aporte omoheñóiva repertorio folklórico nacional, ko'ã purahéi ha'éva:

  • Mba'épa Nerohasẽ.
  • Mutilados de guerra.
  • El Arriero.
  • Arribeño Resay.
  • Ka'a Poty.
  • Che resay.
  • Nde Clavelkuémi.
  • Poniente Ruguáicha.
  • Congoja.
  • Nda vy'airamoguare.
  • Guerra tiempope guare.

Tembiapo ñoha'angápe ha aranduka ñe'ëpotýpe, opytáva ko'ãite peve mayma tekove apytu'ũme ha umi oguerohorýva umi tembiapo ha'e ohaiva'ekue. Péicha romoguahẽ peẽme jehai ñepyrü " India" ohaiva'ekue Fontao Meza.

INDIA jehaijey

Un rey fabuloso, poeta y pintor,
que huyó cansado del trono real
llevó por el mundo su hondo dolor
en vano buscando un ideal

II
Indiscreta morena
que una noche naciera
de tristeza y penar.
Y una noche quisiera
de la selva olorosa su
perfume arrojar
Tupàsy Ka´aguy
nde rete mbokaja,
nde juru yvoty,
nde resa angaipa

III
Tras un largo de deambular por la sombra
sin ningun compañero de sueño cruel
forjo de su sueños toda la armonia
su cuerpo divino indiscreta, fiel.
Tupãsy ka´aguy
Nde juru eirete,
Nde resa pyhare,
Ne ma´ẽ ñasaindy.
Letra: Rigoberto Fontao Meza
Música: José Asunción Flores
Ambue purahéi ohaíva ha'e:

Ka'aty jehaijey


Amo mombyry cerro-mi kupépe
Ka'aguy mbytépe che valle okañy
Sapy'amirãicha ka'aty pe aju
apyta ko'ãicha ku techaga'u

II
Tras de aquellos montes, arroyos y cerros
Yo imito vente al urutau
y mi lindo pueblo de largo destierro
lleva la nostalgia del mbarakapu

III
Aniveangána che compañero
Ore korasõ reikytĩ asy
ore aveiko orekuéra entero
ore symimi ha ore valle hovy


IV
Aniveangána che compañero
ore korasõ reikytĩ asy
anive angána che compañero
ore korasõ reikytĩ asy

LETRA: Rigoberto Fontao Meza. Música: José Asunción Flores

Referencia jehaijey

  • Diccionario Biográfico "FORJADORES DEL PARAGUAY", Primera Edicción Enero de 2000. Distribuidora Quevedo de Ediciones. Buenos Aires, Argentina.

Enlace externo jehaijey