Sy Ára
Sy Ára ojegueromandu’a ypy Gyresia ymaveguarépe oñemomorãvo Rea-pe, ha’éva teko’apyre’ỹ Zeus, Poseidón ha Hades sy. Pe Encyclopaedia Britannica-pe niko he’i: “Peteĩ arete vy’arã oúva sy momorãgui ojegueromandu’áva Grecia ymaveguarépe. Upe sy ñemomba’eguasu ojejapómi Cibeles, Rea térã Teko’apyre’ỹ Sy Guasu reraitépe og̃uahẽvo ára ipo’áva, Asia Mirĩ tuichakue javeve”.
Péicha avei Romano-kuéra ohero hikuái “Hilaria” ko arete guasúpe. “Hilaria” ohasákuri Grecia-gui Romano-kuérape, ogueromandu’áva upe arete 15 jasyapy arako’ẽme, Cibeles Tupãópe, mbohapy ára pukukue javeve. Kirito ohapykuehóva ypykue katu ombohasa upe arete omomorã hag̃ua Tupãsy Maria-pe, ha’éva Hesu sy. Upe arete niko ojegueromandu’ajepi 8 jasypakõi jave ha’éva Inmaculada Concepción ára ha upe guive opytáva sy árarõ heta tetãme.
Sy Ára térã Sykuéra Ára niko peteĩ jeromandu’a omomorãva sykuérape. 1870-pe ndaje Julia Ward Howe omoheñoiva’ekue Sy Ára pyahu ko’ág̃a rupi jaikuaa ha ñamomba’eguasuháicha. Ha’e omoheñóikuri upe ára omoherakuãségui py’aguapy ára, sykuéra rupive. Paraguái Retãme Sy Ára oñemomorã 15 jasypo jave ojehecharamóvo Juana María de Lara-pe -kuña arandu ha ipyapýva- omba’apova’ekue kuimba’ekuéra ndive omosãso hag̃ua ñane retã upe 14 ha 15 jasypo 1811 jave. Jepémo ha’e naimembyjepéi upe 15 jasypo ko’ẽme opavavete ohero chupe: Paraguái pyahu sy. Avei, upe 15 jasypo arako’ẽme Juana María de Lara omog̃uahẽ -jopóirõ- Pedro Juan Caballero-pe yvoty apesã isa’y pytã, morotĩ ha hovýva, ouhágui avei ñane retã poyvi sa’y.