Tavakuairetã Mbyteafrikagua
Tavakuairetã Mbyteafrikagua (Sángo ñe'ẽme: Ködörösêse tî Bêafrîka; Hyãsiañe'ẽme: République centrafricaine térã Centrafrique) ha'e peteĩ tetã hekosãsóva ha yguasu rembe'y'ỹva Áfrika ipehẽngue mbyteguápe. Ijerére ojejuhu yvate gotyo tetã Cháde, yvate kuarahyresẽ ngotyo tetã Sudano, Yvy Sudáno kuarahyresẽ ngotyo, Tetã Jekopytyjoja Kongo ha Tetã Kóngo ñemby gotyo ha Kamerũ kuarahyreike gotyo. Ijyvy apekue hína amo 622 984 kilómetro cuadrado[1] ha oiko upépe amo 4,4 sua tetãyguakuéra, ojeipapaháicha 2008 arýpe. Itavusu ha táva tuichavéva hína Bangui.
| Tavakuairetã Mbyteafrikagua | ||||
|---|---|---|---|---|
| {{{nombre_común}}} | ||||
| ||||
|
Tetã ñe'ẽ akã: Unité, Dignité, Travail (Hyãsiañe'ẽme: «Joaju, Tekoite, Mba'apo») | ||||
|
Tetã Momorãhéi: La Renaissance (fr)/ E Zingo (sg) (Hyãsiañe'ẽme: «Jeikovejey»/ Sángo ñe'ẽme: «Ñaguahẽ») | ||||
 | ||||
| Tavusu (ha táva tuichavéva) | Bangui | |||
| Ñe'ẽnguéra | Sángo, Hyãsiañe'ẽ | |||
| Tetãygua réra | Mbyteafrikagua | |||
| Tekuái reko | Tavakuairetã mburuvicharapépe | |||
| • Tendota | Faustin-Archange Touadéra | |||
| • Sãmbyhyhára peteĩha | Henri-Marie Dondra | |||
| Tetã Amandaje | Asamblea Nacional de la República Centroafricana | |||
| Sãso • Tavakuairetã 1ha • Mburuvi • Tavakuairetã ko'ãgagua |
Hyãsia pegua 13 jasypoapy ary 1960 4 de diciembre ary 1976 20 jasyporundy ary 1979 | |||
| Yvy apekue | Ñemoĩha 45.º | |||
| • Opaite | 622 984[1] km² | |||
| • Y (%) | 0[1] | |||
| Tembe'y | 5 920 km[1] | |||
| Y rembe'y | 0 km[1] | |||
| Yvyty yvatevéva | Monte Ngaoui | |||
| Ava hetakue | Ñemoĩha 119.º | |||
| • Hetakue | 4709000 hab. (2014) | |||
| • Typy'ũ | 7,1 hab./km²* | |||
| PIB (PPA) | Ñemoĩha 169.º | |||
| • Opaite (2017) | US$ 3.411 sua | |||
| • Per cápita | US$ 724 | |||
| IDH (2016) |
 0,352[2] (188.º) – Ivaiete | |||
| Viru |
Franco CFA de África Central (XAF) | |||
| Ára | UTC+1 | |||
| • Arahakúpe | UTC+1 | |||
| ISO Jehero | 140 / CAF / CF | |||
| Tetã renda tee Ñandutíme |
.cf | |||
| Tetã pumbyry papapy |
+236 | |||
| Tetã puhoe papapy |
TLA-TLZ | |||
| COI Jehero | CAF | |||
|
Atyvete
| ||||
| Opaite Tetã Yvýgui | ||||
| [editar datos en Wikidata] | ||||
Hyãsia ombohéra ikolónia ojapókuri ko tetã yvýpe Ubangui-Chari, ijyvy apekue pehẽngue tuichavéva oĩgui Ubangi ha Chari ypýpe. Ko kolónia oñemohekosãsovy ary 1958-pe ha upéi ohupyty isãso tee ára 13 jasypoapy 1960-pe, ha oñembohéra ko'ãgaguáicha.
Tavakuairetã Mbyteafrikagua ijyvy pehẽngue tuichavéva henyhẽmbáva savána ka'aguýgui, oĩramo jepe ijyvy pehẽnguemi oñeñuãmbáva Ka'aguy Guasu Sudáno pegua-Sahel ka'aguýgui yvate gotyo ha ñemby gotyo yvy pehẽnguemi ambuéva oñeñuãmbáva Kóngo ka'aguasúgui. Mokõi mbohapy pehẽnguégui ko tetãme ojejuhu ysyry Uvangi ijerére, osyrýva Kóngo gotyo, ha peteĩ mbohapy pehẽnguégui ojejuhu ysyry Chari ijerére, osyrýva ypa Cháde gotyo.
Ko tetãme ojejuhúramo jepe kuarepotikuéra opaichagua, techapyrãme upe uránio, itakyra, itaju ha itavera opaichagua, yvyrakuéra avei, ojejuhu ysyry guasu porã ha yvy ñemitỹrã avei, Tavakuairetã Mbyteafrikagua oĩ umi tetã mboriahuitéva apytépe Áfrika-pe ha oĩ umi 10 tetã mboriahuvéva opa Yvýgui apytépe. Ary 2016-pe, yvypóra ñakãrapu'ã rechaukaha ko tetãme ohupytýnte 0,352, upéicha ko tetã hína tetã mboriahuvéva mbohapyha opa Yvýgui, tetã Somália ha Tuválu rire.
Mandu'apy
jehaijey- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 CIA. «República Centroafricana - Geografía - Libro Mundial de Hechos». Ojehechákuri árape: 9 de febrero de 2017.
- ↑ Informe sobre Desarrollo Humano 2016 Consultado el 8 de julio de 2017
Joaju
jehaijey
Wikimedia Commons oguereko ta'ãnga Tavakuairetã Mbyteafrikagua reheguaCommons.- Tavakuairetã Mbyteafrikagua marandukuéra
- Tavakuairetã Mbyteafrikagua yvyra'anga ha marandu ambuéva
