Venesuéla
Venesuéla ha'e peteĩ Tetã Ñembyatypyre oĩ Yvyamérikape. Caracas ha'e itavaguasu. Venesuéla oguereko 25.730.435 tavayguakuéra ha oñe'ẽ karaiñe'ẽ. Venesuéla, héra teéva Tavakuairetã Bolívar pegua Venesuéla (Karaiñe'ẽme:República Bolivariana de Venezuela),[1][n 1] ha'e peteĩ tetã hekosãsóva ojejuhúva Ñemby Amérika pehẽngue yvateguápe, oñemyasãiva avei hetaite ypa'ũme para Karívepe, itavusu ha táva tuichavéva niko Caracas.
| República Bolivariana de Venezuela Tetã Volivarehegua Venesuélagua | ||
|---|---|---|
| Venesuéla | ||
 Poyvi | ||
| Tetã ñe'ẽ akã: Ñandejára ha Joaty | ||
| Tetã Momorãhéi: Gloria al Bravo Pueblo | ||
 | ||
| Tavusu |
Caracas | |
| Ñe'ẽnguéra | Karaiñe'ẽ | |
| Tetãygua réra | Venesuélagua | |
| Tekuái reko | Tetã Ñembyatypyre, Mburuvicharape | |
| Tendota Tekovia tendota |
Nicolás Maduro Elías Jaua Milano | |
| Tetã Amandaje | Asamblea Nacional | |
| Sãso • Yvate Joaty • Mombe'upyre • Kuaapyre |
Imperio Español 19 jasyrundy, 1810-pe 5 jasypokõi, 1811-pe 30 jasyapy, 1845-pe. | |
| Yvy apekue | Ñemoĩha 33.º | |
| • Opaite | 916.445 km² | |
| • Y (%) | 0,3% | |
| Tembe'y | 4.993 km | |
| Y rembe'y | 4.006 km nunga | |
| Yvyty yvatevéva | Pico Bolívar | |
| Ava hetakue | Ñemoĩha 41.º | |
| • Hetakue | 28.946.101 hab. | |
| • Typy'ũ | 32,85 hab./km² | |
| PIB (PPA) | Ñemoĩha 34.º | |
| • Opaite (2010) | US$ 351.609 suakuéra | |
| • Per cápita | US$ 13.070 (2012) | |
| PIB (nominal) | Ñemoĩha 34.º | |
| • Opaite (2011) | US$ 311.687 suakuéra | |
| • Per cápita | US$ 10.754 | |
| IDH (2011) | 0,735 (73.º) – Yvate | |
| Viru |
Volívar (Bs., VEF) | |
| Ára | UTC-4 | |
| ISO Jehero | 862 / VEN / VE | |
| Tetã renda tee Ñandutíme |
.ve | |
| Tetã pumbyry papapy |
+58 | |
| Tetã puhoe papapy |
YVA-YYZ / 4MA-4MZ | |
| COI Jehero | VEN | |
| Opaite Tetã Yvýgui | ||
| [editar datos en Wikidata] | ||
Ko tetã yvy apekue hína 916 445 km². Ijerére ojejuhu yvate gotyo para Karíve ha paraguasu Atlántiko, kuarahyreike gotyo Kolómbia, ñemby gotyo Pindoráma ha kuarahyresẽ ngotyo Gujána. Con este último país, Venesuéla ojerure avei tojehechakuaaha ijyvýicha 159 542 km² Gujána retã apekuégui, ysyry Esequibo kuarahyreike gotyo.[2] Venesuélape ojehecha mymbakuéra ha ka'a opaichagua, hetaitégui ha'e niko tetã pokõiha orekovéva mymba ha ka'a opaichagua. Upéicha ojehecha avei ijyvy apekue opaichagua, yvateite guive amo yvytyrysýi Andes-pe ojejuhúva ko tetã pehẽngue kuarahyreikeguápe amoite ka'aguy guasu peve ysyry Orinóko rembe'y jerére, oñemyasãimba ñu guasu Llanos rehe ha para Karíve rembe'ýre.
Ko yvy apekue ko'ãga ñambohéra Venesuéla ha'e va'ekue peteĩ kolóña Epáña retã 1522 guive, oiko upépe heta Amérika ypykue, umíva ha Europagua oñokarãi py'ỹi. Ary 1811, ko yvy pehẽngue oime umi oñemosãso ramóva apytépe ha oiko chugui Venesuéla Tavakuairetã Peteĩha, ojehecha ramo jepe heta jey tesaparápe 1821 meve, upe aja oiko Venesuélagui peteĩ Kolómbia Guasu Joaty retãvore. Isãso tee peteĩ tetã hekosãsóicha 1830-pe. Saro'y XIX aja, Venesuéla tuicha ohasa asy umi omongu'e va'ekuére hetã oporojokuaiségui ha heta ára opyta caudillo poguýpe (tetãvore ruvichakuéra). Ary 1958 guive, ko tetã ñesãmbyhýpe ojehecha jekopytyjoja. Tetã viru remimono'õ ikangyite 1980 ha 1990 arykuéra apytépe ha upéicha oñemokangy avei tetã ñesãmbyhy, upe aja heta mba'e vai oiko upépe, umíva apytépe ojehecha táva Caracazo oikórõguare sarambi guasúpe 1989-pe, oñeha'ãrõguare mokõi jey "golpe de estado" oity hag̃ua tetã ruvicha ha oñembohovakérõguare mburuvicha Carlos Andrés Pérez oipuru vaígui tetã viru remimono'õ ary 1993-pe. Upéicha hetaite Venesuéla retãygua ndoroviavéima umi aty ojokuaikuaávare ha oiporavo hikuái hetã ruvicha ary 1998-pe karai milíko Hugo Chávez, ha'e katu oipytyvõ akue umi golpe de estado rehe, kóicha oñepyrũ akue Bolívar ñepu'ã, ojeheroháicha hetã sãmbyhy ñeimo'ã. Chávez oñepyrũ oisãmbyhy hetã ojapóvo léi guasu pyahu ha omoambue hetã réra, Tavakuairetã Bolívar pegua Venesuéla.[3]
Amo ary 2010 aja, Venesuélape oĩ umi itakyra rupa tuichavéva ha oĩ umi tetã oñemuvéva itakyra apytépe. Upe mboyve, Venesuéla oñemúnte koga'a tetã ambuévape, hákatu pya'eite oñemoambue ha oñepyrũ oñemu itakyra añónte. Tetã viru remimono'õ tuichaite oñemokangy ha ohepyme'ẽ va'erã hetaite pirapire tetã ambuévape amo 1980 arykuéra aja, itakyra repy ho'aitégui. Upe rire Venesuéla retãyguakuéra imboriahu mboriahuve ha hetã viru remimono'õ ikangypa. Hugo Chávez omomombyry hetã umi tetã mbaretetégui ha oheka oñemu itakyra tetã ambuévape,[4] oñepyrũ avei ipojeraite ha omboja'opa hetã viru remimono'õ oipytyvõségui umi mboriahúpe, hákatu okakuaaite pe ohepyme'ẽ va'erãva tetã ambuévape.[5][6][7]
Marandumi
jehaijeyMandu'apy
jehaijey- ↑ «Constitución de la República Bolivariana de VenezuelaArchive copy» (PDF). Ministerio del Poder Popular para la Educación (15 de diciembre de 1999). Archivado desde el original, el 2013-10-012013-10-01. Ojehechákuri árape: 19 de marzo de 20132021-07-03.
- ↑ «Historia de los problemas limítrofes de VenezuelaArchive copy» (PDF). Redio Fe y Alegría (2005). Archivado desde el original, el 22 de octubre de 20132013-10-22. Ojehechákuri árape: 19 de marzo de 20132021-07-03.
- ↑ Castillo, Mariano (5 de marzo de 2013). «Hugo Chávez, el socialista que lideró la revolución bolivariana». CNN. Ojehechákuri árape: 25 de diciembre de 2013.
- ↑ «PDVSA MADURA LA SALIDA DE CITGO» (4 de noviembre de 2010).
- ↑ «La deuda externa en 2013 alcanza los 118.758,40» «DEUDA EXTERNA VENEZOLANA» (Noviembre de 2016).
- ↑ Di Stasio, Alejandro (29 de agosto de 2019). «Deuda pública de Venezuela alcanza los $130.633 millones, según la AN». Ojehechákuri árape: 16 de julio de 2020.
- ↑ Cómo Venezuela pasó de la bonanza petrolera a la emergencia económica, BBC, 25 de febrero de 2016
Joajuha
jehaijey
| Ñembyamérika | |
|---|---|
 Arhentína •  Chíle •  Ekuator •  Gujána •  Kolómbia •  Paraguái • .svg){kind=small} Perũ •  Pindoráma •  Surinã •  Uruguái • Venesuéla •  Vorívia
| |