Chipa

Ojekuaa chipáramo chipa tembi’u oñembojýva tatakuápe ỹrõ ambue hendáicha (Paraguay rembi’ukuéra apytépe oĩ 70 hendaichagua chipa ojekuaa porãva, he’icháicha Margarita Miró Ibars, kuñakarai oikuaa pypukúva tembi’u Paraguái).

Opavave Paraguái rembi’u teéicha, “Chipa so’o” oreko heta caloría. Péicha oiko ymaite guive ha ojehechaukáma mba’ekuaavete rupive.

Moõguipa ou ko téra

Peteĩva ko tembi’u apytépe ha oiméne pe hevéva ha hetave proteína orekovahína pe oraháva ijapytépe vaka ro’o Guaranime “so’o”, ha pégui ou pe héra “chipa so’ó”.

Mba’emba’épa oraha

Ojejapo hag̃ua “chipa so’o” ojeporu kure ñandy térã vaka kyrakue, ryguasu rupi’a, kesu “Paraguái”, jukyku'i, avatiku'i, aramirõ ha kamby.

Ñembosako'i

Oñembosako’i hag̃ua ojejapova’erã péicha: oñembovu porã pe ñandy hypy’ü ha morotĩ porã meve, péva jajapokuaa ñande pópe. Upéi katu oñemoĩ pype ryguasu rupi’a, juky ha kesu; ko’ãva oñemongu’iporava’erã ha ojepyvu oñemoĩ rire peteĩteĩva. Oñembojehe’a ko’ã mba’e avatiku’i, aramirõ ha kamby ha oñensova porã.

Oñembojehe’a porã rire oñembyapu’apu’a tuichakue mbujapéicha ha ñambokua ñañe kuäme. Pe kua ojejapóvape oñemoingue pe “apyte so’o” ha’evahína ryguasu rupi’a ha so’o “ñemongu’ipyre”. Upéi oñembotyjey ko mba’e apu’a opyta hag̃uáicha peteĩ torta orekóva 7 centímetro rupi ipekue.

Amo hu’ãme oñemoĩ ko’ã torta chapa oñemoñandýva ári ha oñeñohẽ hese kamby, upe rire oñembojy tatakua akuporãme (250°) mokõipa aravo’i pukukue.

Ambue maranduve

Margarita Miró Ibars, kuñakarai oikuaa pypukúva Paraguái rembi’ukuéra, omyesakãháicha, opaichagua chipa, ha ijapytekuéra “chipa so’o”, oĩ umi tembi’u ojeporúva “Týra” ramo apytépe, ko ñe’ẽ guarani ojeporu oñembohéra hag̃ua opaichagua tembi’u oje’úva “kojói”, kamby térã café, ỹrõ katu tembi’u ojeporúva oje’u hag̃ua ambue tembi’u ndive.

"Chipa" ndive oje’u avei "Týra" ramo "mbeju" ha "sópa paraguái".

Umi tapicha arandu ohapykuehóva Paraguái rekoasakue he’i opaite tavaygua rembi’u oñembosako’íva ogapykuérape pe Ñorairõ Guasu Paraguái Triple Alianza (Argentina, ha Uruguay, 1864 guive 1870 peve) renondépe oikova’ekue, hetaiterei caloría orekoha, pe ñorairõ guasu ojukaparaiva’ekue Paraguái ñemoñare rapykuerépe sa’ieterei tembi’u oĩ rupi, ha upéva rupi tembi’ukuéra oreko heta proteína, ojehecha pype ipokãha.

Marandukuéra oñenohẽ hague

Diccionario Biográfico "FORJADORES DEL PARAGUAY", Primera Edición Enero de 2000. Distribuidora Quevedo de Ediciones. Buenos Aires, Argentina.

Kuatiakuéra ojeporúva

“Tembi’u Paraguay” de Josefina Velilla de Aquino
“Karú rekó – Antropología culinaria paraguaya”