Mberu

Mberu oĩ umi tymbachu'i Diptera hérava apytépe, péicha oje'e umívape ipepo mokõigui. Mberu oĩ opaichagua. Ikatu michĩ térã tuicha, ikatu ipara, sa'yjuvy térã hovy. Mberu michĩrõ nde'iséi umíva mberu ra'yha, umíva michĩta omano meve ha umi tuicháva tuicháta omano meve. Oĩ mberu'i ha oĩ mberu guasu.

Mberu
Tekovekuaaty ñemohenda
Tavetã:	Animalia
Pehẽ'a:	Arthropoda
Pehẽ'aguy:	Hexapoda
Jueheguasã:	Insecta
Tekovety:	Diptera Linnaeus, 1758
Omboherokõiva
Diptera
[editar datos en Wikidata]

Maymávape mberu ñanembojeguaru, taha'e ha'éva. Jajuhu ñande rogapýpe, oguejy ñane rembi'úre térã hembyrére, ijaty ñanáme ñaimeháme, ha vaka rekakáre hamba'e. Ñande rymba omanórõ térã mamo jajukahápe, upépe pya'e og̃uahẽ. Oĩrõ omanóva, mberu raẽvete oguejýta hese.

Mberu oñemuña ha oñemboheta oky heta jave, ha ovy'a y ky'a osyryhápe ha yty apýpe. Upe rupi pya'e oñemuña. Mberu omongu'ekuaa iñakã, ijuru hakua ikatu hag̃uáicha oipyte hembi'u, ha oĩ ñandesu'úva. Opa henda rupi oguejýgui, tekaka térã te'õnguére hamba'e, ha upéi ou oguejy ñane rembi'úre térã ñande rováre, ha upekuévo ikatu oguerova ñanderehe mba'asy.

Mberu hovy térã mberu letrína, upévane hína upe herakuãvéva opa rupi. Ovy'árõ jepe jakakahápe ha ñande repotíre, oĩ he'íva og̃uahẽrõ ñande rógape he'ise outaha ñandéve iporãva. Oĩ ave he'íva, umi paje ojapóva oguerokaha mberu hovy hymbárõ ha omondoha ojapysaka hag̃ua hapicha he'ívare. Ojapysakapa rire, ha'e oho omombe'u ijárape upe ohendu vaekue.

Oĩ avei ku úra ja'éva (Dermatobia hominis), ñande rymbáre hetáva ha ñandevoi ikatúva jareko ñandejehe. Umíva mberu ra'y, okakuaáva ñanderehe ha ág̃a otyarõvo, ho'a yvýpe ha upépe oiko oveve peve. Úra ndaha'éi ku panambi hũ guasu (Ascalapha odorata) maymávape omongyhyjéva ha oikeséva ñande kotýpe, ovy'águi pytũháme. Oje'e ha'e okuarúrõ ñanderehe, upéi úra osẽha ñanderehe. Upéva upe úra mba'eve ndojapói ñanderehe, nañandesu'úi ha ndokuarúi ñanderehe. Panambi pyhare reínte ha'e.

Oĩrõ ojejukáva térã ojejuhúrõ omanóva, umi ikatupyrýva ãmba'épe, ikatu oikuaa araka'épa upe tapicha ojejuka térã omano. Ha'ekuéra omaña umi mberu ra'y térã mberu rasóre, ha ohechávo mba'éichapa michĩ térã tuicha, he'ikuaa araka'épa omano. Oĩrõ omanóva, upe hete pya'e oñepyrũ oñembyai ha hyakuã. Umi mberu ohetũ ha ou ombo'a hese. Péichape ikatu oikuaa hikuái omano ramópa térãpa aréma omano hague.

Tavarandúpe

Joaquim Maria Machado de Assis, ojeheróva avei brujo de Cosme Viejo, peteĩ hembiapópe imandu'a mávapa hína umi mberu hovy, chupe g̃uarã mberu hovy umi "polítiko pya'e ojupise ha tuichaséva goviérno ro'óre". Upévare, umi goviérnope omba'apóva ha mba'eve ndojapóivape Paraguáipe oje'e mberu letrína.

Ñe'ẽnga niko he'i; "Ni mberu nahasẽi" térã "Mberu jepe okirirĩmba", maymáva ombotypárõ ijuru ha nde'íri mba'eve.