Ekósia
Ekósia (ingleñe'ẽme ha Ekosiañe'ẽme: Scotland) ha'e peteĩ tetã oĩva Tavetã Joajúpe, upe ojejuhúva yvatevépe. Oĩ Ingyatérra ha Gales ndive upe ypa'ũme hérava Vyretáña Guasu, ijyvy apekue ha'e niko mbohapýgui peteĩ pe ypa'ũ apekuégui; oreko avei 790 ypa'ũ michĩ ambuéva. Ijerére ojejuhu yvate ha kuarahyreike gotyo paraguasu Atlántiko; kuarahyresẽ ngotyo para Yvatevogua, ñemby gotyo Ingyatérra ha ñemby kuarahyreike gotyo yrape Yvatevogua ha para Irilánda. Ekósia yvy apekue ha'e 78.772 km2, oikohápe 5.463.300 tekove, ojeipapaháicha 2019-pe.[3] Itavusu ha'e táva Endimbúgo, ha táva Glasgow itáva tuichavéva, upépe ha ijerére oiko 40% opaite Ekósia retãyguágui.
| Escocia Alba Scotland | ||||
|---|---|---|---|---|
| Tetã Tavetã Joaju pegua | ||||
|
| ||||
| ||||
|
Ñe'ẽ akã: «Nemo me impune lacessit» (Latinañe'ẽme: «Ndaipóri chemoñemyrõva ha opyta ñenupã'ỹréva») | ||||
| Purahéi guasu: Ekósia momorãheikuéra, umíva apytépe oĩ «Flower of Scotland» (Ingleñe'ẽme: «Ekósia poty») ha «Scotland the Brave» (ingleñe'ẽme: «Ekósia pe Ipy'aguasúva») | ||||
| Tavusu | Endimbugo | |||
| Táva ava hetakuevéva | Glasgow | |||
| Ñe'ẽ tee | Ingleñe'ẽ, escocés, gaélico escocés | |||
| Tetãkue | Tetã Tavetã Joaju pegua | |||
| Sãmbyhyhára | Nicola Sturgeon | |||
| Fundación • Tavetã Ekósia • Unión con Inglaterra • Kuatia Joajurã (1707) |
843[1] 24 jasyapy ary 1603 1 jasypo ary 1707 | |||
| Apekue | ||||
| • Opa | 78,782 km² | |||
| • Y | 1,9% km² | |||
| Ava hetakue (2019) | ||||
| • Total | 5,463,300 hab.[2] | |||
| • Ava hetakue yvy rendáre | 67,5/km2 hab/km² | |||
| Hetãgua | Ekosiagua | |||
| PIB (nominal) | ||||
| • Total | USD 245.000 sua | |||
| • PIB per cápita | USD 45.905 | |||
| • Viru |
Libra esterlina (£, GBP) | |||
| IDH (2007) | 0,939 – Iporãite | |||
| Prefijo telefónico | 44 | |||
| ISO 3166-2 | GB-SCT | |||
| [editar datos en Wikidata] | ||||
Ekósia réra ou «Scotus» pegua, ñe'ẽngue latinañe'ẽme he'iséva «Irilandagua» (hetárõ oje'e «Scoti», «Irilandaguakuéra»).[4] Oiko upéicha gaelikokuéra Irilánda pegua oho akue ko yvy pehẽnguépe, ha umi Rróma ymaguare retãygua ombohéra «Scotia» Irilándape (ñe'ẽngue «Scotus» ojeipurúvo kuñanguérape).[4] Umi Irilánda retãygua oho akue opyta hag̃ua Ekósia ko'ãgaguápe ojehero «Scoti». Umi Rróma retãygua oipuru «Kalendóña» ombohéra hag̃ua Ekósia ko'ãgagua.[4]
Tavetã Ekósia ha'e akue peteĩ tetã hekosãsóva ary 1707 peve, upe jave ojejapo Kuatia Joajurã 1707 pegua Ingyatérra ndive, ojapo hag̃ua tetã pyahu ipeteĩva, héra Tavetã Joaju Vyretáña Guasu pegua. Oñembojoaju rire, nomoambuéi heko me'ẽ, upe guive Ekósia rekorãnguéra ha heko me'ẽ oikoe Gales, Ingyatérra ha Yvate Irilánda reko me'ẽgui. Ekósia heko me'ẽ hi'arégui, hekombo'e ypykatu ha ijeroviapy oikoe ambue Tavetã Joaju retãnguéra mba'égui, ojehecha upéicha Ekósia reko tee ha mba'éicha okakuaa ára ha ára, ymaite guive.
Oñepyrũ saro'y XIX jave, Ekósia rekuáipe, temiandu omosãsoséva hetã Tavetã Joaju poguýgui ha oñemoherakuã saro'y XX paha guive; upe aty ojokuaikuaáva héra Scottish National Party, ojeruréva Amandaje Guasúpe toñemosãso Ekósia,[5] ohupyty Amandaje Guasu vore tuichavéva pe jeporavo guasúpe oiko kuri jasypo 2011-me. Ary 2014 aja, Ekósia rekuái ha karai David Cameron rekuái Tavetã Joajúpe ojojekopyty ojapo hag̃ua Porandu Guasu oikuaarã Ekósia retãyguakuéra oipotápa hetã hekosãsotaha, upe Porandu Guasu oiko ára 18 jasyporundy upe aryitépe, umíva oipota Ekósia topyta Tavetã Joaju poguýpe hetave umi ndoipotáivagui, upéicha Ekósia oĩ gueteri upe tetã poguýpe.
Mandu'apy
jehaijey- ↑ «Alba - Historical kingdom, Scotland». Enciclopedia Britannica (2019).
- ↑ Population estimates for the UK, England and Wales, Scotland and Northern Ireland: mid-2019
- ↑ ref>Population estimates for the UK, England and Wales, Scotland and Northern Ireland: mid-2019
- ↑ 4,0 4,1 4,2 The Encyclopedia Americana: A Library of Universal Knowledge: Volume 15, (1919) Encyclopedia Americana Corp., University of Winsconsin – Madison
- ↑ Ekósia ndaha'éi tetã hekosãsóva, upéicha oike va'erã Tavetã Joaju poguy rupi oike hag̃ua ONU térã Európa Joaju atýpe
