Huã XXIII
Angelo Giusseppe Roncalli heñóikuri ára 25 jasypateĩ ary 1881-pe Sotto il Monte-pe, Bérgamo tetãpehẽ, Italia retãme; ha’éniko irundyha paapy joyke’y apytépe. Upe arapevoi oñemongaraíkuri.
Ary 1892-pe oikékuri Bérgamo Pa’irãrógape, oñemoaranduhaguépe avakuaatykuéra, arandupykuaaty ha mokõi ary tupãkuaatýpe. Upépe, orekórõ parundy ary, oñepyrũkuri ohai tembipytu rehegua, omoirûva’ekue chupe hekove pukukuépe, ha oñembyatyva’ekue “Peteĩ ã rembihai”pe. Ára 1 jasyapy ary 1896-pe, Bérgamo Pa’irãróga ruvicha, Luigi Isacchi, omoinge chupe Franciscano Pa’i’ỹva Atýpe, oñemboajehaguépe ára 23 jasypo ary 1897-pe. 1901 guive 1905 peve oikókuri chugui temimbo’e Roma Papambohapeha Pa’irãróga-pe.
Chugui oikókuri pa'i ára 10 jasypoapy ary 1904-pe, Tupão Santa María in Monte Santo, Piazza del Popolo, Róma-pe. Ary 1915-pe, Italia oikérõguare ñorairõme, oiko chugui guarini tasyogua. Opávo ñorairõ, omoheñóikuri “Temimbo’e Róga”, omyasãiva Tupã ñe’ẽ mitãrusukuéra apytépe. Ary 1919-pe oikókuri chugui Pa’irãróga ruvicha tembipytuguigua.
Ary 1921-pe omoñepyrũ hekove vore mokõiha, Marangatu Rendápe. Benedicto XV ohenóikuri chupe Roma-pe omotenonde hag̃ua Paparã Rembiapoha Aty Guasu Jerovia Myasãi rehegua. Oho avei, Táva Vatikano rérape, Vugaria, Tuykia ha Gyresia-pe. Oñepyrũvo Yvóra Ñorairõ Mokõiha, ha’e oĩkuri Gyesia-pe, ijaku’ipava’ekue ñorairõkuéra rupive. Ombyatýkuri marandu oikuaaukáva mba’éichapa ha moõpa oĩ hikuái umi ñorairõhára oñemonambiva’ekue ha peichahápe avei oipysyrõkuri heta Hudíope. Ára 6 jasypakõi ary 1944-pe Pío XII ojapo chugui Paparerapegua Parĩ-pe. Ára 12 jasyteĩ ary 1953-pe oiko chugui Papaporavohára ha ára 25 katu oiko chugui Tupãretãpehẽruvicha Venecia-pe.
Omanóvo Pío XII, ojepovarókuri Pápa pyahúrõ ára 28 jasypa ary 1958-pe ha hérakuri Huã XXIII. Po ary pukukue oĩkuri Páparamo ha maymáva ohechakuaákuri hekove ha hembiapópe ha’eha túva marangatu. Ndahekojejapói, hapicha rechakuaa, ipy’aguasu ha omỹiva rehegua, ohapykueho añetékuri Hesukiritópe ohógui umi ka’irãime oĩva rendápe, oñandúgui hasykatúvape, oñangarekoporãgui taha’eha’évape ou ha oho’ỹre chupe mba’e tetãmegua térã mávarepa ojeroviakatu ha oñanduka maymavaitépe túva reko añete. Ohenóikuri Roma Tupão No’õvusu, omoingo Atyvusu ohechajeýva’erã Tupão Léi Guasu, ohenói avei Vatikano II Joajuvusu Pa'iamandaje. Huã XXIII omanókuri ára 3 jasypoteĩ ary 1963 ka’arúpe. Huã Páulo II ojapókuri chugui marangaturã ára 3 jasyporundy ary 2000-pe Peru Marangatu Okarusúpe; ha Pápa Francisco katu ojapo chugui marangatu arateĩ 27 jasyrundy ary 2014-pe.
***
jehaijey- [1] Ohai Guaraníme: David Galeano Olivera