Juan Crisóstomo Centurión
Juan Crisóstomo Centurión ha’e kuimba’e paraguái iñarandu porã va’ekue, periodista, educador, traductor, diplomático ha político va’ekue.
| Juan Crisóstomo Centurión | |
 | |
| Téra teñõikua | Juan Crisóstomo Centurión |
| Teñõi | 27 jasyteĩ, 1840 Itauguá, Paraguay |
| Mano | 12 jasyhapy, 1909 Paraguay, Paraguái |
| Nacionalidad | Paraguaya |
| Área | Historia, Periodismo, Política |
| Tembiapokue | "Memorias o reminiscencias históricas sobre la Guerra del Paraguay" |
Infancia y Estudios
jehaijeyHeñói 27 jasyteĩme ary 1840ramo táva Itauguá-pe; karai Francisco Antonio Pérez de Centurión kuñakarai Rosalía Martínez y Rodas ra’y. Oñehekombo’e omoñe’ẽ ha ohai haguã kuatia oñemoarandu va’eku upe mbo’ehao opytáva Cañadita-pe. Mbo’ehára Quintana Paraguaýpe remimbo’epyre va’ekue ha heta ary rire Escuela de Matemáticas Pedro Dupuy mba’épe.
Uperire ohekombo’e ichupe mbo’ehára Ildefonso Bermejo, Paraguái Retã sãmbyhyhára ogueru va’ekué ha’egui mbo’ehára ha periodista.
Juan Crisóstomo ojeporavo va’ekue oñehekombo’e haguã upe mbo’eha koty Filosofía-pe, mbo’ehao omyakãva karai Tenondetaite Carlos Antonio López, oha’ãva ha’ete voi umi temimbo’ekuéra katupyry.
Ary 1858-pe, López, ojerure rupi, ha’e kuri avei umi oñembondova’ekue becado Europa-pe.
TetãInglaterra-pe oñembokatupyry literatura Francia ha Inglaterra-guape avei ñe’ẽ Alemania-gua. Hetá ára avei oñeha’ã avei oñembokatupyry haguã Derecho Internacional Público y Privado-pe upe King’s College oĩva Universidad Londres-pe.
Centurión ohupyty va’ekue tuicha ñemoarandu. Umi ha’e iñarandu pypuku rupi ikatu kuri jaikuaa porã mba’etépa umi Paraguái rembihasakue.
Ñorairõguasu Triple Alianza
jehaijeyKo ñorairõ guasu omondoho va’ekue ko karai Centurión ñemoarandu. Ary 1863ramo oñehenói va’ekue ou jey haguã hetã Paraguáipe oñemoĩhaguã Tendota Francisco Solano López jejokuaipyrã.
Secretario va’ekue Cancillería-pe y avei pe ombojevýva ñe’ẽkuéra,tembiapo ojapo va’ekue upe ñorairõ aja pukukue. Ndahasyiete jaikuaaporã haguã mba’etépa hi’ise ko Tetã sãmbyhykuérape guarã ko tapicha arandu rembiapokue.
Oñeme’ẽ va’ekue ichupe upe condecoración de la Estrella de Caballero de la Orden Nacional al Mérito upe ary1866 ramo. Umi tembiapokuéra oñeme’ẽ va’ekue chupe ári oñemanda avei ichupe omohenda haguã mbo’ehao ombo’ehaguãme geografía, España ñe’ẽ ha ambue ñe’ẽnguéra. Ha avei oipytyvõ ohaívo upe kuatiahai ojejapo va’ekue ñorairõ guasu aja hérava “Cabichu’i”.
Opapotávo upe ñorairõ guasu, ary (1969)-pe Juan Crisóstomo ha’ema va’ekue coronel Ejército Paraguayo. Ojuavy va’ekue heseguakuérandive, upéva rupi haimete oñemondo ichupe Consejo de Guerra-pe. Ha karai Tendota López oguereko uvei ichupe ijykére.
Upe ñemanomba guasu Cerro Corá-pe, upe 1 jasyapy jave ary 1870-pe opa va’ekue upe mba’evaiguasu. Omanóvo López, ha ojeapresapávo umi jefekuéra nomanói va’ekue, Centurión-pe ohupytývo peteĩ vála upe hovápe omoirũ upe tropa-pe ou jevy peve puerto Villa Concepción peve. Upepe ojehupipa va’ekue umi jefekuérandi ha ojegueraha Rio de Janeiro-pe ñorairõ guasu prisionero ramo.
Ñorairõ guasu opa rire
jehaijeyTetã Brasil guive ikatu kuri ohoHyãsia-pe. Táva Parĩ-pe omenda kuñataĩ Concepción de Zayas y Echavarría-re, heñói va’ekue tetã Cuba-pe. Centurión omombe’u ikuatia haípe oñembohóga hague Estados Unidos-pe; Cuba-pe ha Jamaicaisla-pe ou peve hetãme ary 1878 ramo.
Oguahẽmivovénte omoingéma hekove peridista ramo ha ohai umi periódico “La Reforma” ha “La Democracia-pe” omba’apóvo upe tetã ñembyatyrõ guasúpe.
Omba’apo avei abogado ramo a avei peteĩva umi Superior Tribunal de Justicia y Fiscal general del Estado ramo. Omba’apo jetu’u va’ekue avei política-pe ha ha’e peteĩva umi ohai va’ekue upe acta de fundación de la Asociación Nacional Republicana.
Karai Tendota Patricio Escobar ohenói ichupe ministro de Relaciones Exteriores ramo ha upe tembiapópe ohupyty ichupe omba’apóvo umi ñemongeta guasu ñeko’õi Chaco rehegua.
Ary 1890-pe oñemondo va’ekue oiko haguã hetã rérape Inglaterra, Francia ha España-pe.
1895-pe ha’e senador ha oĩ upe comisión de estudios de la frontera Bolivia-ndi.
Ohai hesegua “Memoria. Reminiscencias históricas sobre la Guerra del Paraguay”, oñemombe’uporaiterei hápe umi oikóva guive upe la Ñorairõ guasu Triple Alianza-di.
Ofundador va’ekue upe Instituto Paraguayo.
Iñemano
jehaijeyOmano Paraguaype upe 12 jasyasy ary 1909-pe.
Mandu'apy
jehaijey- “Memorias o reminiscencias históricas sobre la Guerra del Paraguay.” J. C. Centurión
- “Forjadores del Paraguay.” M. G. M. de López Moreira