Kúva
Kúva, héra tee niko Tavakuairetã Kúva (karaiñe'ẽme: República de Cuba),[1] ha'e tetã hekosãsóva peteĩ ypa'ũme ojejuhúva, upe Antillas ypa'ũ atýpe para Karívepe. Kúva ijyvy oñemohenda 15 tetãvore ha 1 tavusu rupive. La Habana ko tetã itavusu ha táva orekovéva tapichakuéra ipype.
| Tavakuairetã Kúva | ||||
|---|---|---|---|---|
| Kúva | ||||
| ||||
| Tetã ñe'ẽ akã: «¡Patria o muerte, venceremos!» | ||||
|
Tetã Momorãhéi: La Bayamesa | ||||
 | ||||
| Tavusu (ha táva tuichavéva) | La Habana | |||
| Ñe'ẽ tee | Karaiñe'ẽ[1] | |||
| Tetãygua réra | cubano, -na | |||
| Tekuái reko | Estado socialista | |||
| • Tendota | Miguel Díaz-Canel | |||
| • Ombuekoviáva | Salvador Valdés Mesa | |||
| • Sãmbyhyhára peteĩha | Manuel Marrero Cruz | |||
| Tetã Amandaje | Asamblea Nacional del Poder Popular de Cuba | |||
| Sãso • Declarada • Autonomía • Tratado de París Independencia • Enmienda Platt • República • Revolusiõ |
Epáña pegua 10 jasypa ary 1868 25 jasypateĩ ary 1897 10 jasypakõi ary 1898 Epáña pegua 12 jasypoteĩ ary 1901 20 jasypo ary 1902 1 jasyteĩ ary 1959 | |||
| Yvy apekue | Ñemoĩha 106.º | |||
| • Opaite | 109 884[2] km² | |||
| Tembe'y | 28,5 km[3] | |||
| Y rembe'y | 3735 km[3] | |||
| Yvyty yvatevéva | Pico Turquino | |||
| Ava hetakue | Ñemoĩha 71.º | |||
| • Hetakue | 11 221 060 hab. (2017[4]) | |||
| • Typy'ũ | 102,3 hab./km²* | |||
| PIB (PPA) | Ñemoĩha 86.º | |||
| • Opaite (2017) | US$ 142 624 millones[5] | |||
| • Per cápita | US$ 12 357 | |||
| PIB (nominal) | Ñemoĩha 84.º | |||
| • Opaite (2017) | US$ 96 851 mill.[6] | |||
| • Per cápita | US$ 7 274 USD[7] | |||
| IDH (2017) |
 0,777[8] (68.º) – Alto | |||
| Viru |
Peso cubano ($, CUP)Peso cubano convertible ($, CUC). | |||
| Ára | DST (UTC-5) | |||
| • Arahakúpe | AST (UTC-4) | |||
| ISO Jehero | 192 / CUB / CU | |||
| Tetã renda tee Ñandutíme |
.cu | |||
| Tetã pumbyry papapy |
+53 | |||
| Tetã puhoe papapy |
CLA-CMZ / T4A-T4Z / COA-COZ | |||
| Tetã aviõ papapy | CU-T | |||
| Mba'yrumýi papapy tee | C | |||
| COI Jehero | CUB | |||
| Opaite Tetã Yvýgui | ||||
| ||||
| [editar datos en Wikidata] | ||||
Kúva niko peteĩ umi 13 tetã hekosãsóvagui para Karíve ypa'ũnguérape oĩva, peteĩ umi 35 tetã hekosãsóvagui Amérikape oĩva. Kúva retãme oĩ avei Juventud ypa'ũ ha amove 1000 kájo térã ypa'ũmi ijerére ojejuhúva: Kájo Coco, Kájo Guillermo, Kájo Largo del Sur ha Kájo Jutías, ha ambuéva. Ko tetã ijerére ojejuhu yvate gotyo Tetãvore Joapykuéra, tetãvore Florida, ha Vaamakuéra, kuarahyreike gotyo Méhiko ojejuhu ha ñemby gotyo Ypa'ũnguéra Kaimã ha Hamáika, ñemby kuarahyresẽ ngotyo ojejuhu ypa'ũ La Española (Haiti ha Tavakuairetã Ndominikagua).
Oiko amo 11 616 000 tetãygua ipype, ojeipapaháicha ary 2017-pe, upéicha Kúva niko tetã orekovéva tapichakuéra ipype Antillas-pe, ijyvy apekue ohupyty amo 110 860 km², upéicha avei tetã tuichavéva Karívepe. Kúva ha ypa'ũ La Española, Jamaica ha Puerto Rico ojapo oñondive ã Antillas Tuichavéva.
Epáña oñepyrũ mboyve ojapo ikolónia Amérikape saro'y XVI-me, oiko ko tetã yvy apekuére opaichagua ypykue ha avano'õ tee Amérika pegua. Kúva opyta Epáña kolóniaicha ary 1869 peve, ha Epáña retãvoréicha oiko peve ary 1898-pe upe Epáña-Tetãvore Joapykuéra ñorairõ, oñepyrũ Tetãvore Joapykuéra oikégui Kúva ñemosãso ñorairõme. Tetãvore Joapykuéra ipu'aka Epáñare ha upéicha Kúva ohupyty isãso de facto ary 1902-pe, Tetãvore Joapykuéra ñeñangareko guýpe. Saro'y XX mbyte peteĩha aja, Kúva oha'ã omombarete jekopytyjoja ypykatu, hákatu oiko rire heta ñembohovái ha apañuái umi hetãygua ha mburuvicha, oiko kuri golpe de Estado ary 1952-pe ha upéicha oñepyrũ mburuvicha Fulgencio Batista porokuái hatã.
Batista osẽ va'erã Kúvagui ára 1 jasyteĩme 1959, oiko rire mbohapy ary aja Kúva ñepu'ã, oñorairõvo upe Movimiento 26 de Julio omotenonde Fidel Castro. Aremi rire, Fidel Castro oñemoĩ Tetã sãmbyhyhára peteĩháicha, tetã rekuái ruvicháicha. Ary 1965-pe, oñepyrũ upe Partido Comunista de Cuba (Kúva aty ojokuaikuaáva ohekáva amoño'ỹtekuareko), ko ára guive oporokuái ha oisãmbyhy hetãre. Upévare, upe Ñorairõ Ro'y oiko aja, URSS ha Tetãvore Joapykuéra oñorairõvo, ojereko Kúva mba'eguasúicha, haimete ohupyty ñorairõ vai mboka guasúre, oiko jave upe mbokapurã ñemoñarõ Kúvape.
Kúva rekuái oñemohenda peteĩ Estado socialista ramóicha, ñesãmbyhýme peteĩ atýnte oporokuái, upe Partido Comunista de Cuba (PCC), Kúva retã léi guasúpe oĩ mba'éichapa ko aty omba'apo va'erã hetãre. Ko tetã oheka hína ohupyty ñakãrapu'ãmba ha heta oñangareko imba'eheta ñemohendáre ha iviru ñemomba'apóre, omono'õ mba'eheta oñemu tetã ambuekuérape asuka, petỹ, kafe ha pohã.[9]
Mandu'apy
jehaijey- ↑ 1,0 1,1 Constitución cubana de 2019
- ↑ «http://www.onei.cu/aec2014/01%20Territorio.pdf». Ojehechákuri árape: 5 de abril de 2017.
- ↑ 3,0 3,1 CIA. «Cuba - Geografía - Libro Mundial de Hechos». Ojehechákuri árape: 17 de febrero de 2017.
- ↑ «http://www.onei.cu/aec2015/03%20Poblacion.pdf». Archivado desde el original, el 2020-12-26. Ojehechákuri árape: 5 de abril de 2017.
- ↑ Banco Mundial (Datos de 2015 (serie 1990-2015)). «GDP, PPP (current international $)» (en inglés). Ojehechákuri árape: 16 de abril de 2017.
- ↑ «GDP (current US$)».
- ↑ «GDP per cápita (current US$)».
- ↑ PNUD (27 de marzo de 2017). hdr.undp.org (ed.): «Informe sobre Desarrollo Humano 2015» (en inglés) (pdf). Ojehechákuri árape: 16 de abril de 2017.
- ↑ United Nations Development Program (UNDP). «Human Development Report: Cuba» (en inglés). Ojehechákuri árape: 17 de octubre de 2018.
|
Antigua ha Barbuda | Guatemála | Gyranáta | Haiti | Hamáika | Kanatã | Kosta Rrika | Kúva | Méhiko | Nikarágua | Ndominíka | Ondúra | Panama | Salvador | San Cristóbal ha Nieves | Santa Lucía | San Vicente ha Granadinas | Tetã Ndominikagua | Tetãvore Joapykuéra | Trinidad ha Továgo | Vaamakuéra | Varvado | Velíse |