Lima (Paraguái)

Lima '
'
Tetã	Paraguái
Tetãvore	tetãvore San Pedro
Távayguakuéra	11.125 ava
Ape távagui	992 km²
ISO
Yvatekue	m
Koordinasion

Lima ha’e peteĩ disrito oĩva tetãvore San Pedro, Paraguái retãme. Itavaguasu héra San Pedro del Ykuamandyju.

Distrito de Lima

Oĩ tetãvore mokõiháme, 330 km táva Paraguaýgui, ha’éva tavaguasu Paraguái retã megua.

Heñói ary 1792 jave, oje’e Fray Pedro Bartolomé rupive, ohórõ guare umi ypykue Guana rendápe, ysyry guasu Aguaray rembe’ýpe.

Límagui oiko distrito ary 1901 jave, tetãvore mokõiháme.

Ijyvy tuichakue ha’e 992 km² rupi, oguereko 11.125 ava rupi.

Ko táva oĩ ysyry Aguaray Guasu rembe’ýpe, tendagua mba’apo imbaretevéva ha’e mymba ñangareko (ganadería), ka’a rehegua (yerba mate) ha ñemity kokue pegua avei.

Oiko ko tendápe 10.367 ava rupi, densidad ha’e 13 ava./km².

Oguereko avei peteĩ mba’yruveve guejyha ndaha’éiva tuichávape guarã.

Geografía

Reguahẽ haguã ko distrito-pe rehova’erã Ruta 3 General Elizardo Aquino rupi, ha upéi Ruta 11 Juana de Lara.

Tapekuéra upépe yvyreí. Ndoguerekói mba’eveichagua, tape hũ térã itágui oikóva.

Ko’ágã rupi ko distrito oguerekóma mba’yruguata ohóva opárupi, avei ohóva tavaguasu Paraguaýpe, Ciudad del Este ha Pedro Juan Caballero, tetã ambuépe Brasil, Argentina ha Chile.

Límites

• Yvate gotyo oĩ distrito de Nueva Germania ha Santa Rosa del Aguaray, ko’ãvagui ojei ysyry Aguaray Guasu rupi.
• Ñemby gotyo distrito San Pablo ha Choré; ko’ãvagui ojei ysyry Jejui Guasu rupi.
• Kuarahyresẽ gotyo distrito General Isidoro Resquín.
• Kuarahyreike gotyo distrito San Pedro del Ykuamandyju ha Nueva Germania, ko’ãvagui ojei ysyry Aguaray Guasu rupi.

Hidrografía

Ysyry Aguaray Guasu, oguereko jejahuha iporãva, yvvku’i morotĩgui ogueraháva heta tendaguápe arahaku jave.

Ysyry Jejui Guasu, ha’e ysyry guasu ipotĩvéva tetãme.

Clima

Ararova rehegua, he’õ ha oky tapia, he’õngue oguahẽ 70 ha 80%. Arapytu mbyte ha’e 23 ºC, hakuve jave arahakúpe ohupity 35 ºC ha michĩve jave araro’ýpe 10 ºC.

Idioma

Hetave oĩ oñe’ẽva guarani, 80% rupi tendagua ha jopara (español-guaraní) oñe’ẽ 20% hembyre.

Demografía

Ko distrito Lima, Censo Nacional de la Vivienda he’i oguerekohaa 11.125 ava, távape oikóva 2.431 ava, ha okára gotyo 8.684 ava.

Okarahare oikóva oĩ 79,44% rupi.

Ogakuéra rehegua ko tendápe oĩ 2.064, távape 506, okára gotyo 1.558, ohupitýva 75,48%, ohechaukáva hetaiteve oĩha ogakuéra okaraháre.

Tenonde gotyo guarã avakuéra rehe ko distrito-pe, kuimba’e ha kuña rehegua, ary oútavape ojeguereko ko’ã kuaapyrã:

• Ko ary 2008-pe, oĩ 11.125 ava, ãvagui 5.860 ha’e kuimba’e ha 5.265 kuña.
• Ary 2009-pe guarã, oĩta 11.192 ava, ãvagui 5.898 ha’e kuimba’e ha 5.294 kuña.
• Ary 2010-pe guarã, oĩta 11.260 ava, ãvagui 5.936 ha’e kuimba’e ha 5.324 kuña.
• Ary 2011-pe guarã, oĩta 11.304 ava, ãvagui 5.962 ha’e kuimba’e ha 5.342 kuña.
• Ary 2012-pe guarã, oĩta 11.349 ava, ãvagui 5.989 ha’e kuimba’e ha 5.361 kuña.
• Ary 2013-pe guarã, oĩta 11.394 ava, ãvagui 6.015 ha’e kuimba’e ha 5.379 kuña.

Principales indicadores socio-demográficos, Lima oguereko ã kuaapyrã:

• Avakuéra imitãveva 15 arýgui 43,5%.
• Kuñakuéra 3,6 imemby.
• Ohohýva mbo’ehaópe 8,4%.
• Oñemba’apo sector primario-pe 67,6%.
• Oñemba’apo sector secundario-pe 6,3%.
• Oñemba’apo sector terciario 25,1%.
• Oñemba’apo labores agropecuarios-pe 67,3%.
• Óga oguerekóva servicio eléctrico 78,4%.
• Óga oguerekóva agua corriente 41,0%.

Historia

Ha’e peteĩ ava aty oñepyrũva’ekue opakuévo siglo XVIII, nomoambuéiva umi franciscano rembiapo, Choré ha Guayaybi katu osẽ tenonde gotyo hembiapo kokue rehegua. Ko’ãga meve oĩ tupãa ojejapova’ekue adobe-gui, colonia-rõ guare .

“INDERT”, ymave Instituto de Bienestar Rural, omoñepyerũ ã mba’e:

a) Campos Comunales:

Ary 1984 jave, Resolución Nº 1.753 rupi, yvy 146 ha oreko. Colonia Sargento Montanía, ha’eva origen fiscal.

Ary 1998 jave, Resolución Nº 1.165 rupi, yvy 179 ha. Colonia San José del Norte.

Avei oĩ umi colonia: Loma Clavel, yvy 180 ha reheve. Mayor Hermosa-Costa Puku, yvy 1.167 ha. Ha pe Mayor Hermosa-Sgto. Montanía avei.

b) Reservas Ecológicas:

Distrito Lima, ápe oĩ pe Reserva Ecológica de Capiitindy, oguereko 102 ha, oñepyrüyva’ekue ary 1995 jave, Resolución Nº 1251 rupive.

c) Colonias Indígenas:

Ápe oĩ pe comunidad Avariju, ijyvy oguereko 237 ha, arykuéra 1980 ha 1991, Resolución Nº. 789,799 ha 1623 rupi.

Economía

Ko táva ha’e tenda oñemba’apohápe mymba ñangareko rehe, ãva apytépe ikatu jahecha: vaka, kavaju, ovecha ha kure.

Kokue pegua (agricultura), ko distrito oguereko ñemitykuéra ãva rehegua: Ka'a, mandyju, pety, takuare’ẽ, Mandi'o, sésamo, cedrón paraguay, soja, papa, alfalfa, yva, manduvi, ha trigo. Naranha; he’ẽva ha háiva, girasol ha ambue.

Pe mba’e tuichavéva ha’e ka’a (yerba mate) mba’apo rehegua.

68,7% rupi tendagua tetãvore pegua imboriahu ha hembýva ndaja’ekuaái hese noikotevẽiha, heta mba’e gueteri ndaipóri, pirapire jeike mbyte peteĩ ógape ha’e 496.645 guarani, ikatúva ja’e ohupityha peteĩteĩme 95.915.

Plantación de girasol

Turismo

Pe ysyry Aguaray Guasu oguereko yvyku’i morotĩva ha hi’y satĩ asýva, pévare heta yvypóra tendagua ha hendágui oho upépe, avie oguereko jejahuha, mymba renda (estancia) ha peteĩ plaza, ãva ha’e techapyrã oĩva ko tendápe.

Jejahuha Raúl Valiente oguereko playa ysyry Aguaray remkbe’ýpe, avei oĩ quincho, ñemboasarairã renda (campos de deporte), vestuario, ñemuha,ha ambue mba’e. Oñangareko hese Asociación de Taxistas.

Techapyrã avei ha’e pe tupão adobegui japopyre, colonia-rõ guare, ojejapova’ekue

San Francisco rayhupápe ha avei Virgen del Rosario-pe, ko’ãga oĩmarõ jape peteĩ tupão iporãveva.

Referencias

• Fascículos publicados por el Diario Ultima Hora, Paraguay al Sol.
• Fascículos publicados por el Diario Noticias, Che Reta Paraguay.
• Tiempos del Mundo.