Loma Grande
| Loma Grande Loma Grande | ||
|---|---|---|
| Tetã |  Paraguái
| |
| Tetãvore | Cordillera | |
| Távayguakuéra | 6.403 ava | |
| Ape távagui | 84 km² | |
| ISO | PY-11 | |
| Yvatekue | m | |
| Koordinasion | ||
Loma Grande ha’e umi peteĩva umi 20 tetãvore’i opytáva tetãvore Cordillera, Paraguái-pe. Opyta 70 km rupi táva Paraguaygui, ha’éva ñane Retã Paraguay akã.
Ñaguãhe kuaa ko tetãvore’ípe peteĩ tape hũ rupi oñepyrũva tetãvore’i Altos-pe, ha ñandegueraháva ko táva porãte Loma Grande-pe, ikatuhápe jajesareko ka'aguy ha yvyty rovyũ asýre.
Reseña histórica
jehaijeyLoma Grande ha’e tetãvore’i kokuépe oñemba’apoha. Oñemosãso kuri ambue tetãvore’i ymaveguaréma Altos-gui umi ary 1970-pe. Oñemopy’ã tetãvore’íramo upe 23 jasypa ary 1973-pe.
Táva Loma Grande-pe opyta upe monumento ñanemomandu’áva upe ja’yvere aviónpe ojehu va’ekue upe aryque 1940-pe omanohaguépe Mariscal José Félix Estigarribia ha hembireko Julia Miranda Cueto. Ko tenda ko’ágã ha’e parque nacional.
Ikorapy
jehaijeyKo tetãvore’i korapy oguereko 84 km2.
Municipio
jehaijeyLoma Grande ha’e kuri ymave táva Altos rehegua, ha’éva oñemoĩ va’ekue tenononderã upe colonia ramo guare, oñemohenda haguépe umi colono Alemania-gua. Koágã rupi ko tetãvore’i Loma Grande-pegua intendente ha’e karai Víctor Hugo Jiménez Ayala, político Asociación Nacional Republicana (ANR) pegua, omandavahínaary 2006 guive 2010 peve.
Economía
jehaijeyKo tetãvore’i Loma Grande-pe, oñemba'apoveha ha'e pe kokuépe ñemitỹ, ha umi kogakuéra oñeñotỹvéva ha viñedo, ojejapoha vino iporãitemíva. Upéicha avei, tekovecuéra ko'árupigua oñotỹ avati, mandyju, mandi'o, takuare'ẽ,petỹ,kumanda, ka'a,café ha yva naranjakuere rehegua.
Población
jehaijeyHe'iháicha Dirección General de Estadística, Encuestas y Censos, Loma Grande oguereko 6.403 tekove, ha ko’ãvagui 85,52% oiko okahára. Oĩ 5,13 tapicha 1 km2-pe.
Tekovekuéra Loma Grande-pe hetave ko’ẽ koẽre, upéicha avei hetave ojeiko okaháre, upéicha avei hetamive oĩ kuimba’e.
Geografía
jehaijeyKo tetãvore'i Loma Grande opyta noroeste gotyo ko tetãvore Cordillera-pe. Ojehecharamo hetaitereíre techapyrã henyhẽtéva ko’árupi ka'aguykuéra ha ñu hovyporã, ijyvy katu iporã porã oñeñemitỹhaguã.
Ikorapy
jehaijeyKo tetãvore'i oguahẽ Loma Grande:
- Norte gotyo tetãvore'i Arroyos y Esteros peve, upe río Piribebuy omboja'u Loma Grande ndive.
- Sur gotyo ohupyty umi tetãvore'ikuéra Nueva Colombia ha Altos.
- Este gotyo upe tetãvore’i Altos peve.
- Oeste gotyo tetãvore'i Nueva Colombia peve.
Tapekukéra
jehaijeyÑaguahẽ ko tetãvore'í Loma Grande-pe tape rakãmby Ruta Nº 3 General Elizardo Aquino rehegua, upéicha avei Ruta Nº 2 Mariscal José Félix Estigarribia rupi, osẽva upe tetãvore'i Altos guive.
Tape rakambykuéra rupive oñembojoaju umi tetãvore’ikuéra Nueva Colombia Altos ha Atyrá ndive.
Ko tetãvore'ipe oguãhẽ tape hũ ohóva tavakukéra San Bernardino, Altos ha Loma Grande peve, upéicha avei oguereko heta tape porã oñembo'ita ha ijytara'ỹva ombojoajúva heta tava'ikuéra, avei oguereko tape yvyreínteva.
Y rehegua
jehaijeyKo tetãvore’i ohypýi heta ysyry porã, upéicha jajuhu río Piribebuy, umi ysyry michĩvéva, upéicharamo jepe iporã porãva, avei jajuhu ko’árupi heta yvy karugua.
Clima
jehaijeyKo tetãvore Cordillera rupi climakukéra ha’e subtropical, subhúmeda, ya okyrupi peteĩ arykue javeve 1.540 milímetro rupi, arahakue 22º C rupi, oguejýva 3º C ha hakukue 40ª C peve. Jasypoteĩ ha jasypoapy jave ha’e umi oky’iveha. Hetave javeve ndahakuetei ha ndaro’yetéi, heta rupi ko’árupi yvyty ha ka'aguy porã oguerúva yvytu piro’y. Ko’a mba’ére ko’árupi jajuhu tapia ára porã, upévare ko tenda rupi ojeju ojevy’a haguã turistakuéra rehegua
Demografía
jehaijeyÑamañamíramo tapichakuéra oikovéva árupi rehe, jajuhu 85,52% umi tapichakuéra oikovéva okaháre.
Umi ogakuéra oĩva ko’árupigui 86,76% ha’e okaraygua.
Omombe’úva ñandéve mba’éichapa ojeikove:
- Tapichakuéra ndohupytýiva guetei 15 ary, 34,7 %.
- Kuñakuéra imemby 3,3 mitã meve.
- Nomoñe’ẽkuaáiva kuatia haipyre 4,9 %.
- Omba’apóva sector primario-pe, 39,6%.
- Omba’apóva sector secundario-pe, 21,4%.
- Omba’apóva sector terciario-pe, 38,2%.
- Omba’apóva kokuérupi, 39,6%.
Ñemombe’upyrã he’íva Índice de Desarrollo Humano, jaguereko:
Ko tetãvore Cordillera-pe:
- Omboguapykáva héra héra mbo’ehaópe 72,8% .
- Ohai ha omoñe’ẽkuaáva haipyre 91,4%.
- Mboy arýpa oikovéta umi heñóiva ko’ápe 66,3.
Mba’éicha ñaguãhẽ?
jehaijeyÑasẽvo Paraguaýgui, ha’éva táva akã Tetã Paraguáipe, jaha Ruta Nº 2 Mariscal José Félix Estigarribia rupi. Jahave tapére ñaguãmeve upe táva omyakãva tetãvore Cordillera, Caacupé-pe ha ko’águi jahave táva Atyrá-peve, jahasa jahávo Altos rupi ha upégui peteĩ tape hũ rupi 10 km rupi ñaguãhẽmeve táva Loma Grande-pe.
Referencias
jehaijey- Publicaciones del semanario “Tiempos del mundo”.
- ABC Escolar.
- Geografía del Paraguay.
- Che Retá Paraguay.
- Datos del la DGEEC.
- Informe sobre Desarrollo Humano, PNUD.