Marandu'asãihára Ára

26 jasyrundy ojegueromandu'a ñane retãme Marandu'asãihára Ára, upe árape, ary 1845-pe, oĩrõguare ñane retã ruvichárõ Carlos Antonio López Ynsfrán, osẽ'ypýkuri yvytu pepóre kuatiahaipyre “El Paraguayo Independiente”.

Ary 1844-pe, Motenondehára Carlos Antonio López Ynsfrán oikuaaka vokoiete hoyita ñane retãme peteĩ kuatiahai'apoha renda. 1845-pe, peteĩ ku'ekavoña kuatiahai'aporãgui, ogueruva'ekue Río de Janeiro-gui tembikuaajára Juan A. Gelly; osẽ'ypýkuri “El Paraguayo Independiente”. Upe kuatiahaipyre hi'are 26 jasyrundy 1845 guive 18 jasyporundy 1852 meve; ha osẽkuri ára resáre omoherakuãvo Paraguái retã rekosãso. Ohai upépe ñane retã ruvicha Carlos A. López. Osẽjepékuri 118 kuatiahaipyre.

Iporã avei ñamombe'u ñane retãme jarekoha peteĩ aty hérava Paraguái Marandu'asãihára Aty (SPP), heñoiva'ekue 23 jasypoteĩ 1979-me; ha omba'apóva oipysysyrõ ha omoirũ hagua mayma marandu'asãihárape hembiapópe anítei avave ojahéi térã omosẽrei ichupe imba'apohágui; avei heñói ombokatupyryvévo opavave marandu'asãihára. Pe aty oñangareko marandu rekosãsóre ha omba'apo akóinte ñane retã oiko hag̃ua tekosãso, py'aguapy ha tekojojápe.

Marandu'asãihára Pamba'engatu

1. Pe mba'e tuichavéva orekóva marandu'asãihára niko pe tekopotĩ. Omboguapy jave héra peteĩ mba'ehaíre ha upe tembiapo noiporãirõ pe tekopotĩ ogue'imi ichugui.
2. Oipysyrõ'arã huvicha renondépe pe aravo oikotevévã ohai hag̃ua hekopete ha avei oipysyrõ'arã pe pa'ũ hembiapo oikotevèvã marandumyasãime.
3. Peteĩ ta'ãnga ojepurúva oñemyesakã hag̃ua ha, amo hapópe, nomyesakãiva upe marandu, ndaijái'arã marandukuaa rekokatúpe.
4. Oñemba'apokuaa'arã atyhápe. Peteĩ haihakoty niko peteĩ tendakuaaverã opavave oikuaakahápe hapichápe umi mba'e pyahu ojuhúva ha avei mba'e nosẽporãiva.
5. Ndojehaíri'arã peteĩ mba'e ojekuaaporã'ỹvagui; ha noñemyasãiva'erã marandu ojekuaaporã'ỹva.
6. Marandu'asãihára omba'apo'arã orekohápe marandu'ypy ipópe; avei, ohesa'ỹijo'arã ñavõ mba'e oipurútava, ha oipuru'arã hekopete ñavõ ñe'ẽ oipurúva ijehaípe. #Marandu'asãihára ndohejáiva'erã avave oipuru hembiapo mba'e rekomarã ojehupyty hag̃ua térã pokarẽ rehehápe.
7. Akóinte ojepuru'arã ñe'ẽ hekopete, hendaitépe ha hesakãva. Opaite mba'e ja'ekuaáva pa ñe'ẽme ja'ekuaa avei porundy térã pokõi ñe'ẽme.
8. Ko tembiapópe hasy jahupyty hag̃ua marandu karaku ha ñepyrũha. Avei hasy ñamombe'u hag̃ua hekoitépe peteĩ marandu. Araka'eve ndojehaíri'arã peteĩ marandu nahesakãmo'ãirõ, ndaheko'añetemo'ãirõ ha omoñe'ẽva noikũmbymo'ãirõ pe marandu. Marandu ndaha'éi jajerovu hag̃ua.
9. Akóinte oĩ'arã mandu'ápe marandukuaa ha'eha peteĩ mba'e'apo jekupytyrã. Marandu'asãihára oñemoĩ'arã ambuéva pyporépe, oikũmbývo ambuévape. Ha, heta jey, oikova'erã ambuévarõ.

Santiago Leguizamón aramano

26 jasyrundy 1991-me, Marandu'asãihára Árape, ojejukákuri Táva Pedro Juan Caballero, Paraguái retãme, marandu'asãihára Santiago Leguizamón. Irundy ava Brasil-ygua hekomarãva, oity chupe ñuháme ha ojuka hikuái ichupe pe tape héra “yvy ijara'ỹva”-pe. Oje'e Santiago Leguizamón ojejukahague oikógui omombe'u Pukoe Mburukuja rupive, mba'e vaieta ojapóva umi pokarẽ oikóva Pedro Juan ha mboypýri Táva Ponta Porãme.

21 mbokara'ỹi ojasuru hetére. 14 tapicha ojejoko ha oñemoinge ka'irãime oje'ègui ha'ekuéra ojukahague Santiago-pe; ha upéikatu ojepoipaite chuguikuéra ndikatúigui ojehechauka ha'ekuéra ojapohague pe mba'e vaiete. 2002-me, Santiago kuatiakuéra oĩva Tekojoja Rógape oñembohyru ha pe jeporeka añeteguáre og̃uahẽ ijapýpe ha oparei.

Santiago Leguizamón heñóikuri Villa Hayes, Paraguáipe, ára 26 jasyapy 1950-pe. Omano oreko javérõ 41 ary. Omendáva ha oreko irundy ñemoñare. Ojejuka javérõ ha'ékuri Pukoe Mburukuja jára ha sãmbyhyhára, Táva Pedro Juan Caballlero-pe.

Enlaces

• Ohai: David Galeano Olivera