Tembikuaa

Tembikuaa térã mba'ekuaa ha'e jaikuaávo ha hesakãmbaitévo ñandéve taha'e ha'éva mba'e añeteguáva, marandu, yvypóra térã mba'e jajapokuaáva. Opaichaguágui ikatu ñaguenohẽ tembikuaa, upe ojehechavéva hína jehechakuaa térã ñeñandukuaa, ha'éva jaiporúvo ñane remiandu jaikuaa hag̃ua ñande rekoha. Ambuéva katu jepy'amongeta, mandu'a, tembiechauka, tembikuaaty kundaha, tekombo'e ha jepokuaa.

Ñandejára Ñe'ẽ omombe'u yvaty Éden-pe omoĩ Tupã yvyra oporohesape'áva iporã ha ivaívare ha he'i yvypórape: “Ikatu re'u opaichagua yva ko'apegua. Upe yva oikuaaukáva iporã ha ivaíva katu, nahániri. Cháke upéva re'uha ára, remanóta.” - Árboles del Paraíso, ojapo Lucas Cranach pe Tujáva.

Jaipyguarávo arandupykuaaty rupive tembikuaa ha mba'ekuaa, jaiporu ko hérava epistemología, kóva ko ohesa'ỹijóva mba'épa oikuaa yvypóra, mba'éichapa ohupyty hembikuaa ha mba'épa he'ise jaikuaávo peteĩ mba'e.

Tembikuaaty katu opamba'e jajapóva jaikuaa hag̃ua ñande rekoha ha ñañemoaranduve hag̃ua, upe niko ojejapo va'erã ñehesa'ỹijo ha ñeporandu rupive. Kóva ko tembikuaa oiporúva tembikuaaty rape, ku aporeko he'íva jaikuaa porã hag̃ua peteĩ mba'e ñamaña hekopete va'erã hese, jaheka va'erã hekotee, ñaha'ã chupe ha jajapo va'erã hese kuaara'ã, upéicha ikatu jahupyty techaukapy hesakãva ha ikatu ñañemoaranduve hese.

Arandupykuaaty

Arandupykuaatýpe, ojeipyguara tembikuaa epistemología rupive ha opaichaguápe oñeikũmby.

Techapyrã, oĩ ko empirismo he'íva ñaguenohẽnteha tembikuaa ñande rembiasakuégui, opamba'e jajapógui. Umi oikuaaukáva ko ñeimo'ã, ha'eháicha John Locke ha David Hume, omombe'u ñande ñanereñói nandieteha, jaikuaa'ỹre mba'eve, ha opamba'e jaikuaa ñaguenohẽ ñane remiandu (taha'e ha'éva jahechávo, japokóvo térã ñahendúvo). Oĩ avei upe racionalismo, oikuaauka va'ekue René Descartes ha Baruch Spinoza, ko'ãva he'i tembikuaa añetetéva ndoúi ñande rembiasa térã ñande remiandúgui, ou va'erã katu jepy'amongetágui ha kuaarapégui, upéichante jaikuaáta tesakã porãme iñañeteha.

Oĩ construtivismo, kóva ko he'íva yvypóra ojapo hembikuaarã ha ojepy'amongeta hembiasakue rupive oikuaa hag̃ua mba'épa he'ise ichupe opamba'e. Ko he'i avei jajehekombo'e ha jajepokuaa va'erã ñande rekoháre. Ha upéi oĩ upe pragmatismo, ñeimo'ã he'íva jaiporukuaa va'erãha ñane rembikuaa, ndajaiporukuaáirõ ndaha'éi tembikuaa añetetéva. Umi oikuaaukáva ko ñeimo'ã, ha'eháicha William James ha John Dewey, he'i ñane remimo'ã ha ñande jerovia iñañeteteha ikatúramo jaiporu ñande rekovépe.

Ko'ã ñeimo'ã ijoja'ỹ omombe'úvo mba'épa tembikuaa ha mba'éichapa ikatu jahupyty ñane rembikuaarã.