Paso de Patria
| Paso de Patria Paso de Patria | ||
|---|---|---|
| Tetã |  Paraguái
| |
| Tetãvore | Ñe'embuku | |
| Távayguakuéra | 6.008 ava | |
| Ape távagui | 1.750 km² | |
| ISO | ||
| Yvatekue | 56 m | |
| Koordinasion | ||
Paso de Patria ha’e peteĩ tetãvore’i opytáva tetãvore Ñe'embuku, Paraguáipegua. Ñaguahẽhaguã ko tendárupi jaguereko la Ruta 4, ipukukue javeve asfaltado-va San Ignacio Departamento de Misiones) con Pilar (XII Departamento de Ñeembucú).
Ikatu jahecha ko tendárupi mba’éichapa iñambue hechapyrã kapi’igui karanda’ykuéra ñurupigua. Ko mba’e jahecha jahávo Este guio (San Ignacio) Oeste gotyo (Pilar). Táva Pilar guive heta tape ñandegueraha tenda porã por ikatuhárupi jahami jaguata.
Zona de humedales
jehaijeyHetavéva ko tenda rupi ha’e umi ñu karugua (Oeste gotyo) ha avei kapi’ity (Este gotyo), upéicha rupi ko’árupi jajuhu mokõ tenda iñambuéva oñondive.
Rio-kuéra Parana ha Paraguay (Este ha sur gotyo) okakuaa ha osẽmba jave hapekuéragui henyhẽmba ýgui ñu ha ka’aguykuéra. Umi ñu karugua guasu lago Ypoa – Ñeembucú reheguáicha avei, jajuhu avei ñu guasukuéra hi’ypáva ko’ãva apytépe oĩ umi laguna-kuéra Ypoa ha Cabral Vera.
Mba’e porã porã jahecha ko tendárupi hetáre ñana ha mymbakuéra oikóva ýrupi, ko’ãva apytépe jajuhu kapi'yva, aguara guasu, guasu puku, jakare ha avei guyrakuéra hague vera asýva.
Jajuhu tenda ojoguaitemíva yvy he’õ Chaco rupigua heta haguére karanda’y ha ysyrykukéra ka’aguy hysýiva ijypýrupi. Upéicha avei heta hechapyrã jajuhúta río Paraná ypýrupi, avei ka’aguy rovyu asy Río Tebicuary pukukue javeve.
Historia viva
jehaijeyKo’ã tape ratatĩ kirirĩhápe oikóva Paso de Patria-pe ha’ete arakuéra ko’árupi ndohasaiva voi. Tyapu ndaiaporiete haguére ko’árupi ikatu ñanemoñamindu’u upe Guerra de la triple Alianza (1865-1870) rehe ko tenda. Umi mba’e jahechakuaa porã haguã iporã ñamañami ko Museo Histórico ombyatýva hechapyrã upe ñorairõ ramo guare.
Población
jehaijeyKo tava’imi Paso de Patria opyta sur gotyo tetãvore Ñe'embukúpe, umi rio-kuéra Paraná ha Paraguay osẽhápe ojupe. Opyta 60 kilómetro táva Pilar-gui, jahárõ tape yvýrupi. Umi 1.867 tapicha oikovéva ko’ápe omba’apo kokue ha vakakuéra ñemoñáme, tembiapokuéra ome’ẽva tembikotevẽkuéra jejoguarã ko tendárupi.
Guerra de la Triple Alianza ramo tembipurukuéra
jehaijeyPaso de Patria oñemohenda va’ekue upe cuartel oñemopy’ã va’ekue López ára ramo jerére, ko cuartel oñemoĩ kuri oñedefende haguã frontera. Ha upe Guerra de la Triple Alianza (1865-1870) ramo oiko kuri ko’árupi heta ñorairõ.
Heta mbokakuéra rehegua opyta ko’árupi, ha ãva ohechauka ñandéve mba’eichapa ikatupyry Paraguái ra’ykuéra oñorairõ va’ekue Argentina, Brasil ha Uruguay ndive.
“Jajuhu heta tembipuru caballería, artillería, fusilería, enterove umi ejercito-kuéra mba’e. Haimete ndaikatuvéima jaikuaa máva mba’ekuépa ndoguerekóiramo umi escudo ohechakáva mooguápa”, he’i karai Vicente García, oñangarekóva upe Museo Histórico rehe.
Ko kuimba’e ombyaty ha oñangareko umi mba’e yma guare ojejuhúva ko’áru ha ojeipuru va’ekue ñorairõhápe. Oñemoirũvo hembireko ha ta’yrakuérandive oñemoĩ oguata ohekávo umi mba’e porã opytáva ñeñotỹhápe ñorarõ rire.
Vicente oguereko guive 12 ary ha’e oñemosaráivo ojo’o ombyaty haguã umi mba’e ñorarõhárupi guare. Umi ára ramo guare ha’e ko’ã mba’e ha’e oguerekóva ñangarekópe ha’éva ñorarõhárupi guare ha ha’éva hechapyrã ko museo Paso Patria-pe.
“Umi mba’e ajuhu raẽ va’ekue ha’e ko’ã esparaduéra , pala, hacha, machete, estribo, opavave ko’ãva ñorahápe guare. Ndaikuaa porãi mboyetémapa ambyaty, peteĩ árape ajuhu peteĩ libra esterlina oro guigua ha upéva chembovy’aiterei.Che añepyrũ kuri ambyaty ahechágui tapichakuéra ndohecharamóĩ ko’ã mba’e. Ko’ã ramo guarã katu opavave oñepyrũ oheka ã mba’e”.
Karai García, oikuaa porãva ko’ã mba’e rehegua, he’i hasymaha jajuhu ko’árupi tembipurukuéra ñorarõhápe guare, hetaitereímagui tapichakuéra ojehekáva ko’ã mba’ére.
“Ou heta tapichakuéra oipotáva ko’ã mba’e ha oguerahapa. Upévare hasýma jajuhu haguã ñorairõhárupi ojeipuru va’ekue. Jaha mombyryve va’erã jajo’o haguã, ha upéva hepy, ñu karugua rupi, hasyhápe jaike”, he’e voi.
La comandancia del Mariscal López
jehaijeyUpe mba’e ojehecharamovéva ñorarõ ramoguare ojeguerekóva ko’ápe ha’e upe Mariscal Francisco Solano López comandancia kue, oñemboy va’ekue upe ary 1983 peve. Upe árape upe y sarambiguasu oiko va’ekue Ñeembucú tuichakue javeve ohupyty avei ko ógape ha umi adobekuéra he’õmba ha upéva ombyaipa ichupe.
Ko óga oguerekókuri mbohapy kotyguasu tuicháva; hokẽkuéra yvyra mbarete porã oñembojeguapávagui ijapopyre, ha oguereko óga jeve henonde ha hapykue gotyo.
Ha katu tapichakuéra Paso de Patria-gua ndohejái kurioñehundipánte ko’ã mba’e, upévare omopu’ã jevy ijoguahaite hekoviarã hendaguetépe. Upéicha oĩ yvyrakuéra heseguare ojeipuru jevy va’ekue oñemopu’ã haguã ko óga pyahu, hokẽ ojepe’a va’ekue upe ára 1 jasyapy ary 2004 ramo, ko’ágãramo oikóva ichugui Museo Histórico.
Museo histórico
jehaijeyPeteĩha kotýpe, tapichakuéra oúva ko’ápe ikatu ohecha umi ña’ẽmbe, kyse, kuimbe ha avei ña’ẽmbe rembyre, áila japepo tuja, estribo, kavaju pyrehegua ha mba’yrukue ha avei sardina rembyre ho’uva’ekue umi tahachikuéra tetã ambuekuéra gua ouva oñorairõvo Paraguáipe.
Koty mbytepeguápe jajuhúta umi monedakuéra heta hendaichagua (bronce, cobre, plata-gui ijapopyre), botella vidrio-gui ijapopyre vino ha champagne ryru, botella yvy cerveza ryru, mba’yru mba’eryakuã porã ryru oguerekóva haipyre París, Nueva York, Londres, Buenos Aires, Río de Janeiro ha Montevideo umía.
Avei votõnguéra, sãpýra ku’asã rehegua, mbokapegua, espada yvakuéra, planchas hierroguigua ao ñamosỹiha ha avei bala cañon-kuéra rehegua.
Mbohapyha kotýpe jahecha estribo espuelín-kuéra pata morotĩgui ijapopyre oficial Ejército Argentino mba’ekue.
Tápiare katu hysýi tembipurukuéra ojeipuru va’ekue upe ñorairõ guasu Guerra del 70 ramo guare, omombe’úva ñandéve mba’eichaitépa oñeñorairõ vai raka’e ha ou ñande ári umi tetã ambuegua, ko tenda ko’agã ha’éva techapyrã iporãitéva.
“Ko’ápe ou turistakuéra oparupietegua turistakuéra. Tapichakuéra ambue tetãrupigua ohecharamove ko’ã mba’e, tapichakuéra árupigua ndohecharamovéima, mombyrygua katu ohecháramo ko’ã mba’e ohecharamoite.
Ko’ãva apytépe oĩ umi tetã Brasil embajada-agua oúva ha che katuete aha hendivekuéra umi ñorairõguasu oikohaguéryupi. Oĩ katu yvy jepeve ogueraháva Tuyutíme guare; chupekuéra guarã tuicha mba’e ko yvy, koárupi ou haguére peteĩ ary pukukue oñorairõ ijypykuéra”.
Ko Museo Histórico Patria-pe ojeipe’a opavave árape.
Ko’ágã rupi oñangareko hese Municipalidad; ha karai intendente ha’e oipytyvõva ikatu haguãicha oñeñangareko hese.
Paso de Patria ojehecha porã: tape potĩ, ojevyhahakuéra renda oñeñangareko porã, tapichakuéra katu ko’ápe torýpe oñangareko mbohupakuérare.
Umi mba’ére iporã jaju jaguatami ko tenda heta tahachi Paraguái ome’ẽ haguérupi hugui hetã rayhupápe. Ko’ágãrupi katu ndaiporivéima ñorairã ko’árupi, oñongatúnte ipype heta mba’e hechapyrã. Avei ome’ẽ jopói ramo karanda’yty ha guyrakuéra ovevepáva ñúre garza morotĩ umíva, ñande resa mbovy’arã
Paso de Patria e invasión aliada
jehaijeyMariscal Francisco Solano López ramo guare Paso de Patria-pe:
.jpg)
Upe 25 jasypateĩ ary 1865 ramo, Mcal. Franciso Solano López, ova Humaita gui Paso de Patria-pe ha ha’ete voi omyakã upe ejército. Omanda oñembokorapy mbarete haguã Paso de Patria ha Itapirú, umi umi oúva mbokápe ñande árigui.
Upevarã avei omandáma kuri ojokoka haguã umi tekove jeju ýrui oñemoĩ haguã ka’aguy opytáva río Paraguay rembe’ýpe 2 km rupi río Paraná ndive ojotopahápe poteĩ mbokaguasu, avei poteĩ Itapirúgui ojeguerúva ha 60 ojeguerúva Corriente-gui Paso de Patria-pe, idefensarã oguerekómava voi 100 mboka guasu.
Humaitá-pe opytánte artillero-kuéra ha fronterape mbovymi escuadrón kavaju’ári rehegua.
Jasypakõi oñepyrũvo ojeikuaaukáma mba’épa ohasáta upe Gral. Robles, oñeha’arõitéma va’ekue, ha’éva ojejukataha mbokápe, mayor Martínez ykére.
Kóicha ojehepyme’ẽ ichupekuéra upe Corriente peguare ñorairõ omyakã va’ekue hikuái katupyry’ỹme.
Bibliografía
jehaijey- Revista ABC Color