Mburuvi visantíno
Ojehero ko'ãga Mburuvi visantíno upe Rróma Mburuvi vore kuarahyresẽygua oiko Ára Mbytegua pukukuévo ha oñepyrũ meve Renacimiento, upe he'ise ary 395 guive 1453 peve. Itavusu ojejuhu akue táva Constantinopla-pe (ko'ãga niko táva Estambul), oñemopu'ã va'ekue táva ymaguare ári héra Visãsio, táva imba'eguasuite va'ekue Tarásia oikovove peteĩ Gyrésia ikolóñaicha, oñemopu'ã amo 667 ary Kirito mboyve. Ojeikuaa avei Mburuvi visantíno ojeheróvo Kuarahyresẽ Rróma Mburuvi, tuichaitépe ñañe'ẽramo iñepyrũre, oiko gueteri upe Kuarahyreike Rróma Mburuvi, ne'ĩra ho'águi. Upe rire, ko mburuvi hetaite heko Gyrésia ymaguaréicha —ojehecha iñe'ẽ ambue katu ndoipuruvéima latinañe'ẽ ha oipuru Gyresiañe'ẽ— upévare oĩ umi he'íva ko Tetã heko tee Gyrésia rekóicha.[2]
| Kuarahyresẽ Rróma Mburuvi Βασιλεία Ῥωμαίων, Basileía Rhōmaíōn Imperium Rōmānum | ||||
|---|---|---|---|---|
| Mburuvi | ||||
| 395-1453 | ||||
| ||||
 Oñemyasãiháicha ko mburuvi | ||||
| Tavusu | Constantinopla | |||
| Tetã reko | Mburuvi | |||
| Ñe'ẽ | Gyresiañe'ẽ, latinañe'ẽ | |||
| Tetãygua retakue () | ||||
| • Total | +17000000 | |||
| Apekue rembiasakuére | ||||
| • 457[1] | 1 680 000 km² | |||
| • 565 | 2 070 000 km² | |||
| • 775 | 690 000 km² | |||
| • 1320 | 120 000 km² | |||
| Hetãygua rembiasakuére | ||||
| • 457[1] est. | 16 000 000 | |||
| • 565 est. | 26 000 000 | |||
| • 775 est. | 7 000 000 | |||
| • 1025 est. | 12 000 000 | |||
| • 1320 est. | 2 000 000 | |||
| Jeroviapy | Cristianismo ortodoxo | |||
| Pirapire | Numo, sólido, Hiperpirón | |||
| Período histórico | Ára Mbytegua | |||
| • 1 jasyrundy ary 286 | Mburuvi guasu oñembovo (Diarquía) | |||
| • 11 jasypo ary 330 | Constantino I omopu'ã Constantinopla | |||
| • 17 jasypo ary 395 | Rróma Mburuvi oñembovopáma | |||
| • 4 jasyporundy ary 476 | Ho'a Kuarahyreike Rróma Mburuvi | |||
| • 16 jasypokõi ary 1054 | Hesu rape oñembovo | |||
| • 12 jasyrundy ary 1204 | Ojeipe'a Constantinopla ipoguýgui | |||
| • 25 jasypokõi ary 1261 | Oñembojára jey Constantinopla rehe | |||
| • 29 jasypo ary 1453 | Ho'árõguare Constantinopla | |||
| [editar datos en Wikidata] | ||||
Hembiasakue hi'areitéva ipukukuévo, Mburuvi visantíno py'ỹi ojehecha jejopýpe ha ijyvy apekue oñemomichĩ, tuichaitépe oñorairõ aja hikuái umi sasánida rehe, umi normando rehe, Vugária Mburuvi rehe, umi árave rehe ha, ipahápe, umi otománo rehe. Ipokatu imichĩve ha ikangyve Yvate Áfrikape ha Kuarahyresẽ Aguĩguápe oñorairõitereígui, upéicha jepe ojehecha imbareteha oñorairõve ha oñemu tetã ambuekuérare Európape Ára Mbytegua ipukukue aja. Oñemombaretemi rire saro'y XII aja, ko Mburuvi ikangyite ha oñemomichĩ opa peve ho'ávove Constantinopla, itavusu, ha Mburuvi otománo oñemomba'epa ha oñembojára Mburuvi visantíno yvy apekuére saro'y XV-pe.
Oikóvove 1000 ary aja, ko Mburuvi oñemopyenda Hesu rape mongoraháicha ha ndohejái Islã oike Európa vore kuarahyreikeguápe. Upéicha avei oiko chugui ñemuha poguasúva, ono'õmbahápe tapichakuéra oparupiguáva oñemu hag̃ua, ha oipuru hikuái ko tetã pirapire, itaju ijapopyréva ha imba'ehepyitéva. Ko mburuvi niko mba'eguasuite umi Európa ha Kuarahyresẽ Aguĩgua rekorãme ha reko teépe upe aja.
Añetehápe Mburuvi visantíno niko Rróma Mburuvi vore kuarahyresẽygua, ojehecha oñemoambuévo ha ndaha'evéima Rróma rekóicha hembiasakue pukukuévo oñepyrũ va'ekue mburuvicha guasu Constantino I pe Tuicháva oguerovávo pe tavusu Constantinopla távape, amo ary 330-pe; upéicha oñembovoite Mburuvi guasu karai Teodosio I omano rire, ary 395-pe, ha ho'apa rire Kuarahyreike Rróma Mburuvi amo ary 476-pe; ha ojehecha heko ambuepa amo saro'y VII-me, oisãmbyhy aja mburuvicha guasu héra Heraclio I, ñemyatyrõgui hetã ha ojoavyitéma upe Rróma Mburuvi yma guare. Oĩ umíva he'i, karai Theodor Mommsen techapyrãme, ikatuha ja'e mburuvicha guasu Heraclio oisãmbyhy peve ikatúne ñambohéra "Kuarahyresẽ Rróma Mburuvi", ko mburuvicha guasu omoambuégui hetã ruvicha ojeheroháicha, ndoipuruvéima «augusto» ha oipuru katu basileus (Gyresiañe'ẽme he'ise 'mburuvicha') ha oipe'a latinañe'ẽ oipuru hag̃ua Gyresiañe'ẽ hetã ñe'ẽ teéicha amo ary 620-pe, upe guive ojehecha tuicha oñemombareteha Gyrésia reko tee ko Mburuvípe.
Taha'e ha'eháicha, oñembohéraicha ko'ãga Mburuvi visantíno oñepyrũ ramo ojeipuru umi arandu apytépe saro'y XVII ha XVIII aja, ha araka'eve umi ko Mburuvigua ndoipurúi upéva ombohéra hag̃ua hetã, oipuru katu hikuái Mburuvi rrománo (Gyresiañe'ẽme: Βασιλεία Ῥωμαίων, Basileia Rhōmaiōn; ha latinañe'ẽme: Imperium Romanum) térã Romania (Ῥωμανία).
Mandu'apy
jehaijey- ↑ Treadgold, Warren (2001). A concise history of Byzantium. Palgrave. p. 236. ISBN 9780333718292. https://archive.org/details/concisehistoryof00trea/page/236.
- ↑ José A. Marín R. (1998). «El Imperio griego de Bizancio».
Joajuha
jehaijey
Wikimedia Commons oguereko ta'ãnga Mburuvi visantíno reheguaCommons.- Atlas del Imperio Romano
