Puerto Rríko
Puerto Rríko, héra tee niko Estado Libre Asociado de Puerto Rico karaiñe'ẽme, ha'e hína peteĩ yvy pehẽngue noĩri Tetãvore Joapykuéra ipype, hákatu oĩ ipoguýpe, hekosãsóva iñesãmbyhýme. Ojejuhu Amérikape, Karíve pehẽngue yvate kuaharyresẽme, ypa'ũ La Española (Haiti ha Tavakuairetã Ndominikagua) kuarahyresẽme ha umi Tetãvore Joapykuéra Virgin ypa'ũ kuarahyreiképe. Puerto Rríko ypa'ũ aty niko ko ypa'ũ tuichavéva ojehero avei Puerto Rríko (8896 km² ijyvy apekue) ha heta kájo ha ypa'ũmi ambuéva; umívagui ã hína tuichavéva: Vieques (135 km²), Mona (55 km²) ha Culebra (30 km²). Ko ypa'ũ niko hi'ára haku ha imichĩramo, ijyvy opaichagua jepe: ojehecha ka'aguy guasu okyitehápe, ka'aguy sa'i okyhápe ha ñu guasu itakua henyhẽva,[1] yvyty ha yvytyrysýi, yrembe'y guasu, ypa ha ambuéva.
| Estado Libre Asociado de Puerto Rico Commonwealth of Puerto Rico | ||||
|---|---|---|---|---|
| Tetã Tetãvore Joapykuéra Poguýpe | ||||
|
| ||||
| ||||
|
Ñe'ẽ akã: Ioannes est nomen eius (Latin: «Huã niko héra») | ||||
| Purahéi guasu: La Borinqueña | ||||
.svg) Ojejuhuhápe Estado Libre Asociado de Puerto Rico | ||||
| Tavusu | San Juan | |||
| Ñe'ẽ tee | Karaiñe'ẽ ha ingleñe'ẽ | |||
| • Ñe'ẽ ambue | Ingleñe'ẽ | |||
| Tetãkue | Tetã Tetãvore Joapykuéra Poguýpe | |||
| Asamblea Legislativa Gobernadora |
Asamblea Legislativa de Puerto Rico Pedro Pierluisi | |||
| Fundación • Capitanía general de Puerto Rico • Guerra hispano-estadounidense • Estado libre asociado |
Epáña pegua 25 jasypateĩ ary 1897 25 jasypokõi ary 1898 25 jasypokõi ary 1952 | |||
| Apekue | Puesto 169.º | |||
| • Opa | 9104 km² | |||
| • Y | 1,59 % km² | |||
| Fronteras | 0 km | |||
| Ava hetakue (2017) | Puesto 127.º | |||
| • Total | 3 670 454 hab. | |||
| • Ava hetakue yvy rendáre | 389.76 hab/km² | |||
| Hetãgua |
puertorriqueño, -a boricua borinqueño, -a borincano, -a | |||
| PIB (nominal) | Puesto 56.º | |||
| • Total |
 USD 103 134 millones | |||
| • PIB per cápita |
USD 32 063 | |||
| • Viru | Dólar estadounidense ($, USD) | |||
| IDH |
0,850 (38.º) Iporãite | |||
| Yvy arapehẽ | AST (UTC-4) | |||
| • Arahaku ára aja | No Aplica | |||
| Prefijo telefónico |
+1-787 +1-939 | |||
| ISO 3166-2 | 630 / PRI / PR | |||
| Miembro de: OEI, ASALE, ABINIA | ||||
| [editar datos en Wikidata] | ||||
Puerto Rríko oĩ va'ekue Epáña poguýpe oguahẽ guive Cristóbal Colón ary 1493-pe omosẽ peve upe Puerto Rríko Kuatiañe'ẽ Tekosãsorã ary 1897-pe, ha oiko peteĩ Epáña retãvoréicha ary 1897 guive oiko peve upe Epáña-Tetãvore Joapykuéra ñorairõ ary 1898. Ohaságui ko ypa'ũ irundy saro'y Epáña poguýpe heta ojehecha tavarandu Amérika-Epáña tetãyguakuéra rekópe, upéicha niko iñe'ẽ tee hína karaiñe'ẽ ha ijerovia tuichavéva niko katóliko.[2] Umi Epáña pegua ojapo ko ypa'ũme heta óga mbarete oipuru hag̃ua ñorairõme, upéicha avei tupão ha opaichagua tetã remimoĩmbyre róga, ñemuha róga ha ambuéva,[3][4] ojapo avei ygarupa guasu, óga yvate ohesapéva[5] ha tape guasu.
Umi Puerto Rríko pegua niko Tetãvore Joapykuéra retãygua tee ary 1917-pe, Tetãvore Joapykuéra Amandaje guasu ohechakuaa upéicha.[6] Oikoramo Tetãvore Joapykuéra poguýpe, ojereko jepe chupe peteĩva umi tetãvore teéicha[7] ha ojeheja avei ojapo hag̃ua iléi guasurã.[8] Puerto Rríko ñesãmbyhy rekosãso oĩ jepe Tetãvore Joapykuéra Amandaje guasu poguýpe, umi Puerto Rríko pegua ndaikatúi oiporavo Tetãvore Joapykuéra mburuvicharã.[9]
Héra
jehaijeyKo ñe'ẽ «Puerto Rico» oĩ karaiñe'ẽme ha he'ise "ygarupa mba'ehetáva", San Juan Bautista ygarupágui heta mba'e porã osẽ ha ojegueraha Epáñame, ha oñembohasa avañe'ẽme Puerto Rríko oñemoñe'ẽporãve hag̃ua oje'eháicha karaiñe'ẽme. Cristóbal Colón ombohéra kuri ko ypa'ũ "San Juan Bautista". Ko ypa'ũ ypykuekuéra ombohéra va'ekue, taíno kuéra, Borikén, he'iséva «Ore Jára Guasu retã», upévare karaiñe'ẽme ojehero umi Puerto Rríko pegua «boricua». Epáña pegua ombohéra ko ypa'ũ tavusu Puerto Rríko, hákatu ko'ãga niko itavu oñembohéra San Juan.
Mandu'apy
jehaijey- ↑ María A. Juncos Gautier (27 de mayo de 2009). «Carso. Regiones del Carso en Puerto Rico». Enciclopedia de Puerto Rico. Archivado desde el original, el 29 de noviembre de 2014. Ojehechákuri árape: 18 de agosto de 2014.
- ↑ «Copia archivada». Archivado desde el original, el 24 de octubre de 2014. Ojehechákuri árape: 11 de agosto de 2014.
- ↑ Enrique Vivoni Farage (6 de agosto de 2010). «Arquitectura en Puerto Rico: hacer y quehacer de nuestras identidades». Enciclopedia de Puerto Rico. Archivado desde el original, el 14 de diciembre de 2014. Ojehechákuri árape: 18 de agosto de 2014.
- ↑ [1]
- ↑ [2]
- ↑ «Puerto Rico USA».
- ↑ Gobierno de Puerto Rico
- ↑ Puerto Rico and the United States - Puerto Rico Achieves Greater Autonomy (en inglés)
- ↑ Why Puerto Rico Matters in the Race for President.
Joaju
jehaijey
Wikimedia Commons oguereko ta'ãnga Puerto Rríko reheguaCommons.
|
Antigua ha Barbuda | Guatemála | Gyranáta | Haiti | Hamáika | Kanatã | Kosta Rrika | Kúva | Méhiko | Nikarágua | Ndominíka | Ondúra | Panama | Salvador | San Cristóbal ha Nieves | Santa Lucía | San Vicente ha Granadinas | Tetã Ndominikagua | Tetãvore Joapykuéra | Trinidad ha Továgo | Vaamakuéra | Varvado | Velíse |