Reserva San Rafael

Tetãnguéra léi ningo oñeha’ã omo’ã ka’aguy ha tekove oĩva pype; ko’ápe ojekuaauka peteĩ teko ñemo’ã orekóva Paraguái hérava Reserva de Recursos Manejados San Rafael.

Moõpa opyta

Opyta yvatévo Itapúa departamento-pe ha yvývo Ka’asapagui, 450 km rupi Paraguay-gui. Ohasa ko’ã distrito rupi: Tava’i, San Juan Nepomuceno ha Juty opytáva Ka’asapa departamento-pe ha San Rafael del Paraná, Tomás Romero Pereira, Edelira, Itapúa Poty, Alto Verá ha San Pedro del Paraná opytáva Itapúa yvýpe.

1992-me ojejapyhy chupe parque nacional ramo, ha jasyapy 2002-me ojupi recursos manejados ramo; oreko 73.000 ha ha oĩ 15 ecorregión Bosque Atlántico del Alto Paraná.-ryepýpe.

San Rafael-pe opyta reserva tuichavéva y oñemboy’ukuaáva ári Acuífero Guaraní

Mymbakuéra oñemo’ãva

Pype oĩ 52 especie pira, 4 mymba opoñýva, 11 anfibio, 61 mymba okambúva 500 mymba’i ikangue’ỹva.

Tukã

Ojejapyhy peteĩha “tenda iporãva mymva ovevévape g̃uarã” ramo, ojehechakuaa rupi oĩha upépe 392 especie, umíva apytépe guyra kampáma, (guyra ohechaukáva Paraguái)pe, Chopo sa’yju.

Ko parque añoite avei Paraguáipe ojejuhu haguépe águila morena térã harpía, marakana, gua’a hovy, jakutinga (ype ka’aguy joguaha), tukã sa’yju ha ypekũ sa’yju hamba’e.

Mymba okambúva oikóva ko tendápe apytépe oĩ jagua pytã, oĩva opa hag̃uáicha, mborevi ha jagua yvyguy; Sudamérica-pe kóva añoite jagua omarikáva atýpe.

Ysyrykuéra

Cordillera de San Rafael-pe oñepyrũ ysyry Tevikuary ha Pirapo omyakỹva ñemitỹnguéra upe jereregua. Upe jerére oĩ ysyry tuicha ha michĩva, chololo, yvukakuaa ha avei ñu.

Heta ysyry porã ho’a ysyry guasu Paraguái ha Paranáme; ysyry Tevikuary ha’e tuichave y oitýva asúguio ysyry Paraguáipe, heñói ita pa’ũme Cordilleras de Yvyturusupe, Ka’aguasu, San Rafael; ipuku 654 km. Ko tenda 2005-2006 tata ombyai 1.850 hectárea rupi.

Ka’avo

Pe Parque oĩ 322 ka’avo iñambuéva ojuehegui, péva ojapo 4,6% ka’avokuéra oĩva Paraguái tuichakue javeve ha 7,2% Región Oriental pegua. Heta ka’avo oĩ, umíva apytépe ikatu ñambohysýi tajy, ygary, ju'y, incienso ha guajayvi. Yvyra tetã rechaukaha tajy ijyva amo 30 m rupi ha ipoty sa’yju ha pytãkangy; incienso katu ipoty sa’yju sa’yky nunga omoherakuã’asy pe ka’aguy, upéichante avei ka’avo ta’ỹi ha amambái.

Ava oikóva pype

Ko reserva-pe oiko ypykuéra tetã guarani Mbyáva; ha’ekuéra omymbajuka, opeka, ombyty yvakuéra, oñotỹ avati, mandi’o, lenteja, kumanda ha jety.

Kuña Mbya Guarani ha imemby

Leikuéra tekoha ñangareko rehegua

Ikatu ñambohysýi Paraguái leikuéra omo’ã ha oñangarekóva ka’aguy, reserva forestal ha opaichagua tekove oĩva ka’aguýre.

Léi N° 352/94 “Áreas Silvestres Protegidas” rehegua.

Art. 4º.- 0Área Silvestre Protegida hína tetã yvy pehẽ oñehakã’i’o porãva moõ mevépa og̃uahẽ, ika’aguýva, ojejapyhýva oñeñangarekóvo hese ikatu hag̃uáicha añetehápe oñemo’ã, ojeykeko jahechápa naiporãvéi pe tekoha ha opa mba’e oĩva pype. Áreas Silvestres Protegidas ikatu oĩ tetã tuichaháicha pópe, mburuvicha departamento ha tavahapegua ỹrõ privado pópe; ha’ekuéra omoañeteva’erã ojeporúvo hekópe ha opa mba’e ojejapóva hyepýpe ohova’erã ko léi ha apoukapy osẽva chugui he’íva rehe, oñema’ẽ’ỹme mávapa ijára.

Ley 2524/04 “Prohibición en la región oriental de las actividades de transformación y conversión de superficies con cobertura de bosques”

Art. 1°.- Ko léi oheka oñemo’ã, oñemombaretejey ha oñemyatyrõ ka’aguy yma Región Oriental-pe. Kóva ko léipe g̃uarã ojejapyhýta "Tekove ka’aguygua ramo opaichagua mymba ha ka’avo ha opa mba’e osẽkuaáva chuguikuéra okomeme térã oho sapy’áva ñane retãme" jepéramo umíva oĩ ava pópe.

Jaguarete

Léi 96/92 de la “Vida Silvestres”

Art. 1º.- Mburuvicha oñangarekóva ko léi oguata hag̃ua onohẽva’erã peteĩ mymba ha ka’avokokuéra ndokéiva ko léipe réra rysýi.
Art. 2º.- Ko léipe g̃uarã mymba ka’aguy apytépe oke opaite mymba ikangue ha ikangue’ỹva ha’eño’año térã atýpe, meme térã sapy’ánte, okóva Paraguái yvýpe..
Art. 3º.- Ko léipe g̃uarã ojejapyhy ka’avo ka’aguýamo umi ka’avo michĩ ha tuicháva meme térã sapy’ánte iñasãiva Paraguái yvýre, ikatu hag̃uáicha oipytyvõvo opavave akãrapu’ãrã, ka’aguy ojapo opa mba’e ikatúva oipytyvõ tetãma, jahechápa opavave tetãygua ndokoporãvéi.

Referencias

Revista ABC Color
http://procosara.org/sanrafael